رقص از دیدگاه فقهای معاصر
سمیه فیضآبادی
لید: محققین متأخر از فقهای امامیه بر این نظرند که هیچ دلیل به خصوصی که دلالت بر حرمت ذات رقص بهعنوان حکم اولی و ذاتی بکند در دسترس نمیباشد و این روایت ناظر بهصورت اولی و حکم ذاتی رقص نبوده و نمیتواند دلالتی بر حرمت مطلق رقص داشته باشد؛ ازاینرو رقص فی حد نفسه و بذاته هیچگونه منع و حرمتی ندارد و اصل اولی در رقص، حلیت و عدم منع است و در موارد مشکوک و مشبهه حکمیه میتوان به همان اصل نخستین تمسک جسته و حکم به حلّیت داد.
اشاره: در دوران معاصر، بهمقتضای افزایش اقبال به رقص و حرکات موزون، استفتائات بیشتری نسبت به گذشته برای پرسشهای فراروی این موضوع از فقهای عظام مطرح شده است. در زیر، گزارشی از فتاوای فقهای معاصر پیرامون این مقوله از نگاه شما میگذرد:
رقص در لغت عرب نامی است برای حرکات موزون صادر از اعضای بدن انسان. در منابع حدیثی و فقه امامیه، اشارهای به این اصطلاح (رقص) یا موضوع نشده است، جز روایتی که سکونی از امام صادق (علیهالسلام) روایت کرده و فقهای امامیه سند آن را پذیرفتهاند و در آن آمده است: «قال رسولالله (صلیالله علیه و آله): انهاکم عن الزفن و المزمار…»؛ و در لغت، «زفن» به رقص تفسیر و معنا شده است. صحیح این روایت، نهی از رقص و مزمار است که صوت طرب دار است.
ازاینرو مشهور فقها متقدمین امامیه به ظهور و صراحت این روایت استناد جستهاند و حکم و فتوا به حرمت ذات رقص دادهاند؛ لیکن محققین متأخر از فقهای امامیه بر این نظرند که هیچ دلیل به خصوصی که دلالت بر حرمت ذات رقص بهعنوان حکم اولی و ذاتی بکند در دسترس نمیباشد و این روایت ناظر بهصورت اولی و حکم ذاتی رقص نبوده و نمیتواند دلالتی بر حرمت مطلق رقص داشته باشد؛ ازاینرو رقص فی حد نفسه و بذاته هیچگونه منع و حرمتی ندارد و اصل اولی در رقص، حلیت و عدم منع است و در موارد مشکوک و مشبهه حکمیه میتوان به همان اصل نخستین تمسک جسته و حکم به حلّیت داد.
به استناد همین برائت است که این طایفه از فقها به حلال بودن رقص زن در خانه برای شوهر خود، یا رقص زن در مجالس جشن و عروسی برای خود و یا دیگران و اجیر شدن برای رقصیدن در اینگونه مجالس و اجرت گرفتن برای آن و جز اینها فتوا دادهاند و همین حکم برائت را نیز در باره مردان جاری دانستهاند. البته این حکم نخستین نزد این گروه از فقها مشروط به عدم همراه بودن رقص یا حرام دیگر و یا آلوده شدن آن به ممنوع و حرام دیگر و یا مقدمه شدن آن برای وقوع حرام و فساد دیگر است:
آیات عظام تبریزی، خامنه ای، امام خمینی: اگر باعث تحریک شهوت یا ارتکاب گناه و یا ترتب مفسده نشود، اشکال ندارد (ولی برای مؤمن سزاوار آن است که از لهو اجتناب نماید)
ازاینرو رقص همراه با موسیقی حرام و یا صورت مطرب حرام و یا اختلاط میان زنان و مردان نامحرم و یا رقص مرد برای زنان نامحرم و بالعکس و یا رقصی که غرائز جنسی در مردان و زنان را تحریک کرده و مقدمهای برای آلوده گردیدن آنان به حرام میشود همگی از مصادیق اشاعه فحشا و منکر بوده و انسان مسلمان را از مسیر زندگی صحیح و سالم خود دور میکند.
اسلام ترویج این موارد و اقدام به فراهم آوردن مقدّمات آن را حرام و ممنوع دانسته و گرفتن اجرت برای انجام آن یا مقدّماتش را حرام و نامشروع دانسته است بدین معنا که اسلام هر گفتار یا رفتاری را که در راهی بهسوی حرام و روابط نامشروع میگشاید و این راه علّت و سبب تا همه برای به وجود آمدن آن حرام و رابطه نامشروع بوده باشد را حرام نموده است.
به فتوای این طبقه از فقها، رقص بر 2 گونه است:
1- رقص حلال: ارتکاب اینگونه رقص و فراهم آوردن مقدّمات آن حلال و بلامانع است و حتّی میتوان آن را وسیلهای برای امرار معاش و کسب روزی قرار داد و این کسب حلال و بلا مانع است.
2- رقص حرام: رقصی است که به سبب همراه شدن یا مقدمه شدن آن برای حرام دیگر حرام میگردد اینگونه رقص حرام و اکتساب و امرار معاش از راه آن نیز حرام بوده و درآمد حاصله از آن نیز نامشروع بوده و ملکیت آور نمیباشد. (وسائل الشیعه، باب 100، مایکتسب به – المکاسب، المکاسب المحرمه، انصاری- ص 303- 304)
در پاسخ به این سؤال که «آیا رقص زن در عروسی اشکال دارد؟»، باید گفت: مسلماً رقص زن برای مردان نامحرم حرام است، اما درباره رقص زن برای زنان نزد محارم در میهمانیها یا عروسیهایی که در آن مردان نمیتوانند رفتوآمد کنند، نظر مراجع معظم تقلید به این شرح است: آیات عظام بهجت، فاضل، نوری، وحید خراسانی و سیستانی: بنابر احتیاط واجب جایز نیست. آیتالله صافی، آیتالله مکارم: رقص زن برای زن و مرد حرام است. آیات عظام تبریزی، خامنهای، امام خمینی: اگر باعث تحریک شهوت یا ارتکاب گناه و یا ترتب مفسده نشود، اشکال ندارد (ولی برای مؤمن سزاوار آن است که از لهو اجتناب نماید).
آیتاللهالعظمی خامنهای: رقص زن برای زنان اگر عنوان لهو بر آن صدق کند؛ مثل اینکه جلسه زنانه تبدیل به مجلس رقص شود، محل اشکال است و احتیاط واجب در ترک آن است. در غیر این صورت هم اگر بهگونهای باشد که باعث تحریک شهوت شده و یا مفسدهای بر آن مترتب شود و یا همراه با فعل حرام (مانند موسیقی و آواز حرام) باشد یا مرد نامحرمی حضور داشته باشد، حرام است. و در حکم فوق تفاوتی بین مجلس عروسی و غیر آن نیست.
آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی: تنها رقص زن برای شوهرش جایز است، و بقیّه اشکال دارد. البتّه منظور رقص لهوی است، نه هرگونه حرکات منظّم و موزون و در مورد موسیقی هم توجه داشته باشید کلیّه صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام، و غیر آن حلال است. و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف، یعنی افراد فهمیده متدیّن، خواهد بود.
آیتاللهالعظمی صافی گلپایگانی: موسیقی مطلقاً حرام است و فقط رقصیدن زن برای شوهرش درصورتیکه همراه با حرامی نباشد، جایز است.
منبع: تبیان (https://article.tebyan.net/279554)
