دیدن و فرم (دورۀ اول: فیلم خوشه‌های خشم)

یاد بگیریم چگونه «فرم» را ببینیم؛ چگونه واقعاً فیلم را ببینیم

در دنیایی که تماشای فیلم به عادتی روزمره تبدیل شده، هنر «دیدن» چیزی‌ست که باید از نو آموخت. کارگاه «دیدن و فرم (دورهٔ اول)» با تمرکز بر شاهکار جاودانهٔ سینمای کلاسیک – خوشه‌های خشم (The Grapes of Wrath) – فرصتی‌ست برای آن‌ها که می‌خواهند از سطح تصویر عبور کنند و سینما را در عمقِ فرم بشناسند.

این دورهٔ ضبط‌شده، حاصل یک کارگاه مجازی ۱۰ جلسه‌ای (جمعاً ۹۷۸ دقیقه) با مسعود فراستی است؛ منتقد برجستهٔ سینما و سردبیر فصلنامهٔ فرم و نقد. فراستی در این کارگاه، به شما کمک می‌کند تا ابتدا درست ببینید، سپس فرم را بفهمید، و در نهایت به تحلیل فیلم برسید.

چرا «خوشه‌های خشم»؟

فیلم خوشه‌های خشم (۱۹۴۰) به کارگردانی جان فورد، از ستون‌های اصلی سینمای کلاسیک آمریکا و یکی از مهم‌ترین آثار اقتباسی تاریخ سینماست. این فیلم بر اساس رمان مشهور جان استاین‌بک ساخته شده و روایتگر رنج و مهاجرت خانواده‌ای کشاورز در دوران رکود بزرگ اقتصادی است.

فرم این فیلم، فراتر از محتوای اجتماعی آن، چنان منسجم و هوشمندانه است که آن را به یکی از آثار کلیدی برای آموزش زبان سینما تبدیل کرده. از میزانسن گرفته تا حرکت دوربین، از قاب‌بندی گرفته تا نورپردازی، همه‌چیز در خدمت معناست – و دقیقاً به همین دلیل است که خوشه‌های خشم تبدیل به محور این کارگاه شده.

مسیر یادگیری در کارگاه چگونه است؟

فرایند یادگیری در این کارگاه با دیدن سکانس‌هایی مشخص از فیلم آغاز می‌شود. در هر جلسه، مسعود فراستی همراه با شرکت‌کنندگان به تماشای بخش‌هایی از فیلم می‌نشیند، سپس دربارهٔ ساختار، جزئیات فرمی، و پیوند آن‌ها با مضمون و احساس فیلم گفت‌وگو می‌کند.

او معتقد است که «فرم» را نمی‌شود به شکل نظری یا انتزاعی آموخت؛ بلکه باید با مصداق، تصویر و لحظه آن را درک کرد. در این مسیر، هدف آن است که «حجاب‌های دیدن» کنار برود تا هنرجو بتواند با چشم تحلیل‌گر و منتقد به فیلم نگاه کند.

چرا این کارگاه منحصربه‌فرد است؟

تمرکز بر فرم: ابتدا سکانس‌ها را می‌بینیم و سپس با بحث فرم (قاب‌بندی، حرکت دوربین، نورپردازی و چیدمان بصری) تجربه را تعمیق می‌کنیم.

یادگیری ملموس: کنارگذاشتن حجاب‌های ذهنی تا بتوانید «فرم» را همچون زبان دوم ببینید و تحلیل کنید.

فرصت تمرین و بازخورد: علاوه بر مشاهده و بحث، می‌توانید در قالب کار پایانی یک نقد فیلم بنویسید و آن را با معیارهای دوره بسنجید.

پشتیبانی اختصاصی با استاد پشتیبان

اگر دوره را با پشتیبانی ثبت‌نام کنید، دو جلسهٔ اختصاصی برخط (هم‌زمان) با استاد پشتیبان خواهید داشت:

• طرح سؤالات و رفع ابهامات دربارهٔ مباحث فرم و تحلیل
• بررسی تمرین‌ها و دریافت بازخورد حرفه‌ای برای رسیدن به تسلط
• زمان‌بندی منعطف برای پاسخگویی به نیازهای شما

حسین طالبی، منتقد سینما و سردبیر سایت سینمایی آیه‌دُسینما، شما را همراهی می‌کند.

گواهینامه معتبر

پس از اتمام دوره و ارائهٔ کار پایانی (نوشتن یک نقد فیلم مبتنی بر آموزه‌های کارگاه)، پس از درخواست صدور گواهی، شما گواهینامه‌ای دوگانه دریافت خواهید کرد:

• مورد تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
• مورد تأیید باشگاه هنر اسلامی یونسکو

این گواهینامه، نشانهٔ تسلط شما بر فرم‌شناسی و تحلیل سینماست و اعتبار رسمی دارد.

چه کسانی باید در این دوره شرکت کنند؟

• علاقه‌مندان جدی سینما که می‌خواهند سواد سینمایی خود را به سطح حرفه‌ای برسانند
• آن‌هایی که قصد دارند منتقد سینما شوند و نقدهای حرفه‌ای بنویسند
• دانشجویان هنر و علوم‌انسانی مشتاق تحلیل فیلم
• هر مخاطبی که می‌خواهد هنر «دیدن» را به مهارتی فراگیر تبدیل کند

شرکت در این دوره به شما کمک می‌کند:

• چشم‌انداز تازه‌ای از فرم سینمایی پیدا کنید.
• مهارت‌های تحلیلی خود را در نقد فیلم تقویت کنید.
• با نمونه‌های عملی و مصداق‌های واقعی، مفاهیم انتزاعی فرم را ملموس سازید.
• دایرهٔ دیدتان را فراتر از لذت صرفاً دیداری گسترش دهید و درکی سینمایی و نویسنده‌وار پیدا کنید.

اگر شما هم به‌دنبال نگاهی عمیق‌تر به سینما هستید، اگر می‌خواهید درست دیدن را بیاموزید و اگر برایتان مهم است که فیلم را نه فقط بفهمید، بلکه تحلیل کنید، این کارگاه نقطهٔ شروعی عالی‌ست.