به گزارش قم نیوز حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدابوالقاسم حسینی ژرفا عصر سه‌شنبه در «سومین دورهمی ویراستارانه» که به میزبانی مدرسه اسلامی هنر و با همکاری مؤسسه ویراستاران برگزار شد، با اشاره به اینکه نخستین تجربه ویرایشی را ۳۷سال قبل و در سن ۱۸ سالگی انجام دادم، اظهار کرد: در آن دوران در مدرسه مرحوم آیت‌الله مجتهدی در تهران طلبه شده بودم و با شور و شوق فراوان، حرفه ویرایش را آغاز کردم و اصولاً کارهایی که با شوق شروع می‌شود، تداوم دارد.
وی تصریح کرد: با وجود اینکه خود ویرایش، قشنگ نیست، اما خوشحالم هنوز نگاهم به ویرایش زیباست. ویرایش کار لطیفی نیست و اگر با لطف و شور و شوق آغاز نشود، انسان را آزار می‌دهد. به دوستان جوان توصیه می‌کنم اگر حرفه ویرایش را انتخاب می‌کنید، پالایشی در خود داشته باشید.
نویسنده کتاب «بر بال قلم» و «شیوه شیوایی» افزود: ویرایش انسان را منتقد بار می‌آورد و کاری می‌کند هرچه در عالم می‌بیند، دنبال عیبی باشد و این مسئله، انسان را در مسیر زندگی آزار می‌دهد.
*ویراستاران سربازان عرصه گمنام ادبیات هستند
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا با تأکید بر اینکه ویرایش با وجود اینکه جزو کارهای ناقشنگ ادبی است، اما در عین حال، حرفه شریفی است، تصریح کرد: ویراستاران سربازان عرصه گمنام ادبیات هستند و با وجود اینکه کارهای فخیم ادبی به دست ویراستاران صورت گرفته اما در بسیاری از اوقات، نامی از این عزیزان نیست.
وی با بیان اینکه ویرایش، انسان را فرسوده می‌کند، گفت: این حرفه علاوه بر گرفتن سوی چشم و مشکلات جسمی، تاب‌وتوان ذهنی انسان را نیز می‌گیرد.
*ویرایش سخت‌ترین کار در حوزه ادبیات است
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: به عنوان فردی که در پنج حوزه ترجمه، تحقیق، تدریس، نگارش و ویرایش فعالیت داشتم، گواهی می‌دهم که ویرایش از سایر حوزه‌ها، سخت‌تر است. همچنین از آنجا که نام ویراستار کمتر مطرح می‌شود و درآمد زیادی هم ندارد، انسان را گاهی افسرده می‌کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا با بیان اینکه ویراستاران باید از ذوق، روح و لطافت طبع خود مراقبت کنند، تصریح کرد: شعر نو را زیاد بخوانید چراکه به انسان، لطافت طبع می‌دهد.
وی، ویراستاران و نوویراستاران را به خواندن آثار شعر نو نظیر اشعار سهراب سپهری و فروغ فرخزاد توصیه کرد و گفت: فروغ فرخزاد در نوع نگاهش به جهان، عظیم است؛ شاعرتر از او در صدسال اخیر نداریم؛ البته این نکته را اضافه کنم که ما قضاوتی درباره وی نداریم، بلکه مقصود ما اشعار اوست.
این مدرس حرفه ویرایش افزود: ویراستاران فقط وقتی ایراد بگیرند که در ساحت و میدان ویرایش هستند، خارج از این فضا باید با اجتماع و دوستان، انسان‌های منصفی بود.
*این جهان، جهان سخت گرفتن نیست
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا با بیان اینکه بعد از چهل سالگی متوجه شدم که این جهان، جهانِ سخت گرفتن نیست، تصریح کرد: این جهان، جهانی است که در آن، تساهل و تسامح و مدارا باید حرف اول را بزند؛ حتی اگر در مواقعی انسان از حق خود کوتاه بیاید اما راحت زندگی کند.
وی با اشاره به اینکه ویراستاران در کار ویرایش غرق نشوند، گفت: تا جایی که ممکن است به خود فرصت بدهید و به طور مداوم، سفارش قبول نکنید چرا که علاوه بر فرسایش جسمی و روحی، محصول اثر از نظر کیفی، قوی نخواهد بود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب افزود: ویراستاران تهرانی، عادت مناسبی ندارند که در مترو و مطب و هرکجا فرصت پیدا کنند، ویرایش می‌کنند؛ این کار در ظاهر، استفاده از وقت است اما ارزش فنی ویرایش را به شدت پایین می‌آورد. ویرایش باید با تمرکز کامل در وقت مناسب و با روحیه خوب انجام شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا با بیان اینکه ویراستاران تا علم یقینی ندارند، واژه‌ای را تغییر ندهند، گفت: هیچ کسی در ایران و جهان از ویراستار توقع ندارد که تمام عیوب یک متن را اصلاح کند اما این انتظار را دارند که همه آنچه اصلاح می‌کند، صحیح باشد.
وی با تأکید بر اینکه نخستین اصل قاعده‌مندی در ویرایش، وحدت روش است؛ گفت: باید در مسائل رسم الخطی، شیوه خطی، سجاوندی، نقطه گذاری و نشانه گذاری، نظام و ساختار نوشته، درست نویسی واژگانی و دستوری، وحدت روش داشت.
*آثار ویرایش دیگران به طور تطبیقی مطالعه شود
نویسنده کتاب «شیوه شیوایی» افزود: اصولاً برای نوشتن توصیه می‌شود که آثار کلاسیک و در متن‌های جدید هم کتاب‌های آل‌احمد مطالعه شود تا نویسندگان، نثر روانی داشته باشند. برای ویراستاری نیز باید علاوه بر مطالعه رمان‌های گوناگون، آثار ویرایش دیگران را به صورت تطبیقی مطالعه کرد.
*لزوم مطالعه گسترده برای افزایش دایره واژگان
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا با بیان اینکه ویراستاران به کار ویرایش محدود نشوند، افزود: حوزه اصطلاحات واژگان تقریباً سخت‌ترین کار ویراستار است چون متر و معیار خاصی ندارد؛ بر این اساس باید محتاط بود و از خودتان جعل اصطلاح نکنید. همچنین همیشه برای جایگزینی یک واژه نباید به اولین واژه‌ای که به ذهن انسان می‌رسد، اکتفا کرد بلکه وقت بیشتری بگذارید شاید کلمه بهتری را یافتید.
وی تأکید کرد: ویراستار باید برای افزایش گستره دایره لغات خود، مطالعات متنوعی داشته باشد.
*ویراستار و نویسنده رفیق باشند نه رقیب!
نویسنده کتاب «بر بال قلم» با بیان اینکه نویسنده و ویراستار باید رفیق باشند نه رقیب، تصریح کرد: متأسفانه در بخشی از ایران ما، نویسنده و ویراستار رقیب هستند و این مسئله به شدت اثر را تخریب می‌کند.
این مدرس حرفه ویرایش، همچنین بر لزوم پرهیز از ویرایش دستی تأکید کرد و افزود: ویراستاران حتماً به صورت رایانه‌ای، آثار را ویرایش کنند؛ ویرایش دستی، آفتِ جان و چشم و قلم و کتابت است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا درباره میزان دقت در ویرایش خبری نیز گفت: در کارهای ژورنالیستی و خبری، معمولاً متن را به شما نمی‌دهند که به معنای حقیقی کلمه ویرایش کنید، بلکه می خواهند به عنوان فرد مراقب عمل کنید که اشتباهات بزرگ در متن نباشد؛ بر این اساس شما باید بنا بر توافق بگویید من فقط متن را نگاه می‌کنم که خطاهای بزرگ را بگیرم و اصلاح ساختار جمله وظیفه من نیست.
وی با بیان اینکه توافق ویراستار و ناشر باید به گونه‌ای انجام شود که حدود انتظارات از ویراستار مشخص باشد، افزود: با نویسنده و ناشر نباید جنگید که فایده ندارد؛ نکته خود را مطرح کنید اما اگر نویسنده و ناشر سرسختی کردند، بگویید هرطور صلاح می‌دانید.
*عرصه ویرایش دچار سطحی‌کاری شده است
نویسنده کتاب «بر بال قلم» با بیان اینکه ویراستاری کار بسیار سختی است، تصریح کرد: متأسفانه این حرفه در یک دهه اخیر، دچار نزول و سطحی‌کاری شده است؛ بعضی ویراستاران حتی اولیّات ساختار زبان فارسی را نمی‌دانند. ویراستار باید دستور زبان حرفه‌ای و تاریخی را بداند و یک دوره دستور زبان تاریخی دکتر خانلری را مطالعه کرده باشد. ویراستاری که دستور زبان نمی‌داند، نباید ویرایش کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا افزود: بنده با اینکه شیفته حافظ هستم اما به همه توصیه می‌کنم مولوی بخوانید؛ مولوی به شما یاد می‌دهد این جهان، جهان تنازع و جنگ و درگیری نیست بلکه جهان صلح است و همه عالم، عالم صلح است. مولوی می‌آموزد در این جهان، همه افراد برای حرف‌زدن و ایده‌داشتن محترم هستند.
وی تصریح کرد: حالا اگر در حوزه‌های علمیه بعضی علمای بزرگوار می‌فرمایند که مولوی نخوانید، منظور دیگری دارند و گونه دیگری بیان مبارک‌شان است.
عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه پرهیز از تعصب، مهم‌ترین اصل در اخلاق ویرایش است، افزود: ویرایش برای ویراستاران، «یک جست‌وجوی همواره» باشد و همیشه در حال یاد گرفتن باشید.
*ویراستار باید خُلق پویا داشته باشد
حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسینی ژرفا تصریح کرد: ویرایش را زمانی می‌توان از کاری مکانیکی به فعالیتی پویا تبدیل کرد که اخلاق پویا داشته باشیم؛ خُلق پویا زمانی ایجاد می‌شود که انسان همواره خودش را با این پرسش مواجه کند که شاید من اشتباه می‌کنم. ویراستار تلاش خود را انجام دهد اما همواره خودش را در معرض اشتباه بداند.
وی همچنین یاد و خاطره استاد خود، مهرداد اوستا را گرامی داشت و گفت: ایشان از انسان های شریف و بزرگی بود که در عمرم مشاهده کردم؛ او خاتمه قصیده سرایان زبان فارسی بود و به اندازه ملک‌الشعرای بهار و گاه قوی‌تر، قصیده سرود.
نویسنده کتاب «شیوه شیوایی»، همچنین نقش سلیقه را در امر ویرایش بسیار کم دانست و گفت: ویرایش، کاری به شدت قاعده‌مند است و ویراستار باید قواعد را بیاموزد.
*تجارب گوناگون از شیرینی‌های عرصه ویرایش است
نویسنده کتاب «شیوه شیوایی» با بیان اینکه ویراستاری این میدان و توان را می‌دهد که انسان، دائم تجربه کند، افزود: تألیف و تحقیق، انسان را در یک‌سو نگه می‌دارد، ولی ویرایش موجب ورود ویراستار به عرصه‌های گوناگون می‌شود؛ این تنوع، بسیار شیرین است و سختی‌های ویرایش را بر انسان هموار می‌کند.
