اشاره: تقلیل مسئله حجاب و مسئله نمایش بی‌حجابی و بدحجابی به حجاب و پوشش زنان، موجب شده است کمتر به مسئله حجاب مردان و حکم نمایش مردانی دارای پوشش نامناسب و غیرشرعی پرداخته شود. با حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی‌اکبر صافی اصفهانی، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، دررابطه‌با حکم نمایش بدن برهنه یا نیمه‌برهنه مردان در رسانه به گفتگو نشستیم. رئیس سابق مرکز تخصصی علامه مجلسی اصفهان، به‌صراحت گفت که هرچه فکر می‌کند فلسفه برخی فتاوای فقها را درک نمی‌کند.
با همه احترامی که برای این فقیهان قائلم و با همة اعترافی که به جهل فقهی خود دارم، معتقدم حتی در پخش زنده نیز تصویری که شما می‌بینید، باواسطه دوربین و ارسال پی‌درپی و سریع تصاویر گرفته شده از صحنه‌ای مثلاً کُشتی به شما می‌رسد و لذا همان حکم دیدن عکس یا فیلم از پیش گرفته شده را باید داشته باشد و هرگز نمی‌توان این فیلمی که به‌طور هم‌زمان از استادیوم ورزشی پخش می‌شود را در حکم نگاه مستقیم و بلاواسطه به بدن مرد دانست. شاید اگر تکنولوژی عکس و فیلم به‌وضوح برای این فقیهان محترم تشریح شود، تفاوتی را بین فیلم زنده و غیرزنده از نظر حرمت یا عدم حرمت نگاه قائل نشوند.
سؤال: حکم پوشش واجب بدن برای مردان چیست؟
صافی اصفهانی: تا جایی که بنده اطلاع دارم، اندازه واجب در پوشش شرعی مرد یک مسئله است و نگاه‌کردن به بدن نیمه‌برهنه مرد، مسئله دیگری که هر دو به‌موازات هم باید مورد مداقه و تحلیل و بررسی واقع شود. به نظر می‌رسد عمدة فقیهان، به حرمت نگاه‌کردن زن به بدن برهنه یا نیمه‌برهنه مرد – حتی غیر عورتین که بالاتفاق حرام شمرده شده است – فتوا داده‌اند و حتی نگاه آلوده به تلذذ یا مفسدة زن، به بخش‌هایی از بدن مرد که معمولاً پوشانده نمی‌شود و باز می‌ماند را نیز حرام دانسته‌اند. در مورد همجنس نیز فقیهان حتی نگاه آلوده به تلذذ یا مفسدة مرد، به غیر عورتین مرد دیگر – با وجود اختلاف در محدوده عورتین مرد که بیشترین و احتیاطی‌ترین محدوده آن، از ناف تا زانوست – را حرام دانسته‌اند.
سؤال: آیا فتوای بسیاری از فقها از جمله محقق خویی که تنها پوشاندن عورتین را برای مردان واجب می‌دانند، در جامعه کنونی کارآمد است؟
صافی اصفهانی: اگر فقیهی محدوده وجوب پوشش مرد را فقط عورتین ذکر می‌کند باید به سایر استفتائات او نیز نگریست؛ زیرا همین فقیه در پاسخ سؤال از نگاه زن به بدن نیمه‌برهنه مرد، یعنی نگاه زن به غیر عورتین مرد نیز حکم به حرمت می‌دهد و حتی نگاه زن درصورتی‌که آلوده به تلذذ و شهوت باشد یا حتی مفسدة احتمالی شهوت جنسی در پی داشته باشد را به اعضایی از بدن مرد که عرفاً پوشانده نمی‌شود، در جای خود، خالی از اشکال ندانسته است.
سؤال: باتوجه‌به فتاوای فقها، حکم نمایش بدن برهنه یا نیمه‌برهنه مردان در رسانه چیست؟
صافی اصفهانی: در حوزه رسانه، چون نگاه مستقیم وجود ندارد، فتاوی برخی فقیهان در مسئله نگاه زن به بدن نیمه‌برهنه مرد درصورتی‌که عاری از شهوت یا مفسدة وقوع در شهوت باشد، اشعار به جواز و اباحه دارد.
سؤال: آیا در احکام نمایش بدن مردان بین پخش زنده و غیرزنده آن تفاوتی می‌کند؟ در صورت مثبت بودنِ پاسخ، دلیل این تفاوت چیست؟
صافی اصفهانی: در مورد پخش زنده و غیرزنده بدن مرد در رسانه نیز نظرات متفاوت است. برخی معتقدند اگر فوتبال و امثال آن پخش زنده باشد، از نظر شرعی، پخش زنده تصویر و نگاه به آن، در حکم نگاه‌کردن مستقیم به بدن مرد نامحرم است و چون نگاه مستقیم به بدن نامحرم هر چند بدون قصد لذت باشد، از نظر شرعی، حرام و گناه است، لذا دیدن بدن بازیگران برای خانم‌ها در پخش مستقیم، حرام و گناه است. اما اگر پخش مستقیم نباشد، بلکه تصاویری که در فیلم ضبط شده است پخش شود، نگاه‌کردن به تصویر و بدن نامحرم از طریق فیلم، حکم نگاه‌کردن مستقیم به بدن نامحرم را ندارد، لذا اگر با قصد لذت و شهوت نباشد اشکال ندارد. درنتیجه، فرق اصلی بین پخش مستقیم و غیرمستقیم، در این است که از نظر شرعی، پخش مستقیم فیلم بازیگران، حکم دیدن و نگاه به بدن خود آنها را دارد اما دیدن تصویر، حکم نگاه به بدن خود نامحرم را ندارد بلکه حکم نگاه به عکس را دارد.
بنده هر چه فکر می‌کنم تفاوت بین پخش زنده و پخش غیرزنده را درک نمی‌کنم. با همه احترامی که برای این فقیهان قائلم و با همة اعترافی که به جهل فقهی خود دارم، معتقدم حتی در پخش زنده نیز تصویری که شما می‌بینید، باواسطه دوربین و ارسال پی‌درپی و سریع تصاویر گرفته شده از صحنه‌ای مثلاً کُشتی به شما می‌رسد و لذا همان حکم دیدن عکس یا فیلم از پیش گرفته شده را باید داشته باشد و هرگز نمی‌توان این فیلمی که به‌طور هم‌زمان از استادیوم ورزشی پخش می‌شود را در حکم نگاه مستقیم و بلاواسطه به بدن مرد دانست. شاید اگر تکنولوژی عکس و فیلم به‌وضوح برای این فقیهان محترم تشریح شود، تفاوتی را بین فیلم زنده و غیرزنده از نظر حرمت یا عدم حرمت نگاه قائل نشوند.
مدرسه فقه هنر با مشارکت: پژوهشگاه فقه معاصر، سایت شبکه اجتهاد.
