در نشست «موضوعشناسی رقص و حرکات موزون» مطرح شد:
برخی کشف موضوعات اجتماعی، نمیتوان به عرف سنتی مراجعه کرد/ برخی باشگاههای یوگا، تبدیل به معابد هندویی شده است!
لید: رقص و حرکات موزون یکی از مسائل مورد ابتلاء و درگیر در جامعه امروز است که فراتر از آداب جشن و لهوولعب مطرح است؛ اینکه رقص به طورکلی چیست؟ آیا مطلقاً حرام است یا خیر؟ حکم رقصهای محلی چیست؟
اشاره: به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «موضوعشناسی رقص و حرکات موزون» که به پژوهشی در این باب توسط حجتالاسلاموالمسلمین محمد رضاییآدریانی اختصاص داشت، از سوی حجتالاسلاموالمسلمین حمیدرضا مظاهریسیف مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در این نشست که در اردیبهشتماه 1395 با حضور اعضای اداره ورزشهای همگانی سازمان تربیت بدنی استان قم برگزار شد، ابتدا حجتالاسلاموالمسلمین بیات، معاون پژوهش مؤسسه موضوعشناسی احکام فقهی با تأکید بر اینکه این نشست صرفاً به بیان موضوع میپردازد و هر آنچه مطرح میشود، در حقیقت قطعی و منتج به حکم نیست، بیان کرد: هر مسئله شرعی از دو جزء موضوع و حکم تشکیل شده است و اساساً موضوعشناسی مقدم بر حکم شناسی است، یعنی اگر موضوعی مشخص شود ما سراغ حکم میرویم و اگر موضوع مبهم باشد، در حکم به مشکل برمی خوریم.
او تأکید کرد: استنباط احکام شرعی متوقف بر شناخت موضوع از سوی فقیه و مرجع تقلید است.
معاون پژوهش مؤسسه موضوعشناسی احکام فقهی با بیان اینکه حدود موضوعات در عصر حاضر، دستخوش تحولاتی شده است، گفت: همه امورات زندگی ما موضوع احکام شرعی قرار میگیرد که اگر بهدرستی شناخته نشوند، تکلیف ما نسبت به آنها در زندگی مشخص نخواهد بود و دچار افراطوتفریط خواهیم شد.
در ادامه، حجتالاسلام رضاییآدریانی که موضوع این جلسه را مورد پژوهش قرار داده است، به بیان اجمالی طرح خود پرداخت و گفت: در جامعه اسلامی، مقوله رقص، چالشانگیز است که بخشی از این مسئله به عدم تحلیل و کارشناسی درست آن بر میگردد.
او با بیان اینکه در قرآن کریم و روایات شیعه با کلمه «رقص» برخورد نکردهایم، گفت: اهلسنت در باب حرمت رقص، به حدیثی نوفلی از سکونی از امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) که فرمود: «نهی میکنم شما را از زفن، مزمار، کوبات و کبرات» استناد میکنند که این روایت برای ما معتبر نیست.
این پژوهشگر حوزوی ابراز داشت: در زمان پیامبر اکرم (ص) بحث رقص در جامعه نبود منتهی بهمرور و پس از گسترش جامعه اسلامی و به واسطه خلفا، انحرافات در جامعه اسلامی شیوع پیدا کرد و مدینه مرکز رقص و موسیقی شد.
اشکالات سندی روایات جواز رقص
او تأکید کرد: اهلسنت، به روایاتی در جواز رقص و حرمت رقص استناد کردهاند که از لحاظ سندی، محل اشکال است و این بدان معناست که در نگاه اهلسنت هم حرمت رقص در روایات و آیات نداریم.
حجتالاسلام رضاییآدریانی در ادامه به بخشهایی از پژوهش انجام شده شامل تعریف رقص، ویژگی رقص و حرکات موزون، اشاره کرد و گفت: رهبر انقلاب در استفتایی بیان میکنند: «رقص، حرکت موزونی است که معنای خاصی را مدنظر داشته باشد و آن معنای خاص برداشت شود».
فقها معنای بسیاری از کلمات را به عرف ارجاع دادند
او با بیان اینکه در صدسال پیش، رقص بهعنوان حرکت شهوانی شناخته میشد، عنوان کرد: از صدسال پیش به اینسو، باتوجهبه تغییر و تحولاتی که در مفاهیم اجتماعی صورت گرفت، نمیشد به تعاریف سنتی اکتفا کرد؛ چون بسیاری از فقها بهویژه امام راحل، معنای بسیاری از کلمات را به عرف ارجاع دادند.
این پژوهشگر حوزوی در ادامه گفت: زمانی که رقص در حوزه ورزش، تربیت و رفتاردرمانی آمد، عرف دچار تشتّت شد و لذا ناچار شدیم به عرف غربیها، ارجاع دهیم. او بیان داشت: در بررسی فقهی، ملازمهای بین رقص و صوت دیده میشود؛ یعنی در روایات چه شیعه و چه اهلسنت، این دو مقوله را از یکدیگر جدا نمیبینند. این دو واژه از حیث موضوعی و حکمی با یکدیگر مرتبط هستند، حتی در استفتائات مراجع عظام تقلید هم حرمت موسیقی را ارجاع دادند به اینکه اگر مناسب مجالس لهوولعب باشد حرام است و لذا این تناسب را شاخص و معیار قرار دادند.
حجتالاسلام رضایی در ادامه به اقسام موسیقی، رقص و آنچه حرکت موزون از آن یاد میشود، پرداخت و گفت: برخی رقص در تنهایی و در خلوت خود یا در حضور دیگران را در مصداق لهوولعب وارد کردهاند و از شهوانی خارج میکند اما اشکال اینجاست که امروز نوعهای جدیدی از رقص پیدا شده است که مختلط با یکدیگر شدهاند و نمیتوان گفت، یک رقص فقط هنری باشد یا ورزشی باشد.
رقصهای محلی و آئینی، صرفاً جنبه فیزیکال ندارد
در ادامه، حجتالاسلام مظاهری سیف با بیان اینکه برگزاری این نشستها، فقه را به سمت تعمیق علمی پیش میبرد، گفت: انسان موجود هوشمندی است و میتواند معنا و منظور مورد نظر خود را بیان کند.
او با بیان این مطلب که برای انتقال معانی ناگزیر از نمادسازی هستیم، اظهار کرد: رقص از ابتدا که وارد فرهنگ بشری شد، برای انتقال یکسری معانی بود؛ مانند رقصهای آئینی که در بین اقوام مختلف در کشور شکل گرفته است و هنوز هم وجود دارد که همبستگی قوم یا قدرت و توانمندی آن قوم را نشان میدهند.
ناقد این جلسه، تصریح کرد: رقصهای آئینی صرف تفریح و تفنن نیستند بلکه حامل معانی هستند که مدنظر است و منتقل میشود و لذا این رقصهای محلی و آئینی صرفاً جنبه فیزیکال ندارد بلکه سرعت عمل و مهارت هماهنگی در گروه را تقویت میکند.
او با اشاره به انواع ورزشها ابراز داشت: ما به این ورزشها به چشم ورزش نگاه میکنیم اما این ورزشها در سرزمینی که خاستگاه آن است، معبد دارد مثلاً ووشو یک حرکت جسمانی نیست بلکه نیایش است؛ اینها با انرژی جهانی که در کائنات است را میخواهند در ارتباط قرار بگیرند. روی خود به لحاظ جسمی و روحی کار میکنند، حتی برای کاراته به این معابد میروند.
حجتالاسلام مظاهری سیف با بیان اینکه ورزشی مانند یوگا مسائل معنوی در خود دارد و انجامدهندگان این ورزش معتقدند ترتیب حرکات این ورزش نباید جابهجا شود، گفت: برخی باشگاههای یوگایی ما معابد هندویی شده است.
او تأکید کرد: رقص، زبان، فلسفه، تفکر و نوعی کنش نمادین در ارتباطات اجتماعی انسان است و لذا برخی حرکات درمانی که بهعنوان رقص میآید، قابل بررسی است و باید دید چه فلسفهای در آن است و چه معانی را منتقل میکند.
این ناقد جلسه بیان کرد: رقص از یک ارتباط شروع میشود و ادامه آن ممکن است به تغییر بینش و دین و آئین منجر میشود.
حجتالاسلام مظاهری سیف گفت: گاهی یک برنامه رقص که با ملاحظه مسائل اخلاقی انجام میشود ممکن است اشکال داشته باشد اما یک رقصی که لهو و لعبی هم باشد، ایراد و اشکال نداشته باشد مانند رقص در برخی قبایل آفریقایی که برای تحریک زن در شب زفاف انجام میگیرد.
هدف این نشست، حلال یا حرام کردن رقص نیست
حجتالاسلاموالمسلمین فلاحزاده، رئیس مرکز موضوعشناسی احکام فقهی هم در سخنانی اظهار کرد: آنچه در گروههای این مرکز انجام میشود موضوعشناسی است و آنچه که مطرح میشود بهعنوان پژوهش باید کامل بررسی شود.
او ادامه داد: گاهی اوقات ممکن است در پژوهشی کار سنگینی صورت بگیرد که در طول اعصار، مشکلی را حل کند نه به این معنا که حلالی را حرام کند بلکه موضوع را منقّح کند.
رئیس مرکز موضوعشناسی احکام فقهی با بیان اینکه هدف این نشست حلال یا حرام کردن رقص نیست، تصریح کرد: کار این مرکز افتاء نیست بلکه موضوعشناسی است که به دست فقیه داده میشود تا طبق موضوع منقح شده، حکم شرعی را استنباط کند.
منبع: شبکه اجتهاد.
