سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۸
روز اول سومین دوسالانه ملی فقه هنر و این بار ویژه فقه سینما در شیراز برگزار شد.
روز اول سومین همایش ملی فقه، با خیر مقدم شهردار و پیام آیت الله العظمی نوری همدانی از 8:30 صبح امروز دوم بهمن ماه آغاز شد.
سپس دکتر سید محمدحسین نواب – مدیر مدرسه اسلامی هنر – طی سخنانی به اهمیت همکاری مباحث فلسفی و حکمی از یکسو و کاوش ها و دیدگاههای جامعه شناختی و روانشناختی از سوی دیگر در “موضوع شناسی فیلم و سینما” پرداخت.
در ادامه آیت الله علیدوست – مدرس خارج فقه و اصول و دبیر علمی همایش – بحثی فقهی درباره واقع نمایی در سینمای رئال و الزامات آن مطرح کرد که نمایش واقع گرایانه از پوشش و رفتار و و سبک زندگی شخصیتهای فیلم را می طلبد و این می تواند با برخی احکام فقهی در تعارض قرار گیرد.
همچنین طرح سؤالاتی را درباره نمایش چهره معصومین ارائه کرد که از یکسو داعیه قداست زدایی از معصومین را دارد و از سوی دیگر ادعای انتظار مخاطب برای دیدن چهره کاراکتر معصوم در فیلم و مخدوش شدن باورپذیری او در صورت عدم این نمایش. ایشان برای تصمیم گیری فقهی در این باره، ضرورت پژوهشهای میدانی (و نه کتابخانه ای) برای بررسی قداست زدا بودن نمایش چهره معصوم را یادآور شد و همچنین بررسی میدانی انتظار مخاطب برای دیدن چهره کاراکتر نمایشی معصوم.
دبیر علمی همایش در انتها با تاکید بر اینکه همایش فقه هنر بدنبال راهگشایی متکی بر انضباط اجتهادی است، وعده داد مجموعه مقالات همایش سوم نیز مانند دو همایش پیشین در قالب یک مجلد مستقل عرضه خواهد شد.
پس از ایشان، حجت الاسلام و المسلمین هادی صادقی – معاون فرهنگی قوه قضائیه – به ارائه سخنانی در مورد تفکیکهای خیال صاعد و خیال نازل هنرمند و تاثیر هریک بر فرآیند و محصول هنری پرداخت. وی همچنین “چگونه گفتن” را در سینما، در کنار “چه گفتن”، بسیار مهم ارزیابی کرد و ضمن اشاره به فیلم باران مجید مجیدی که شخصیت عاشق فیلم، بالاترین فداکاری را به سود معشوق انجام می دهد و شناسنامه و هویتش را برای بازگشت او به افغانستان می فروشد، این فداکاری برای معشوق را نمایش عشق شرقی دانست که با نمایش عشق اروتیک و منفعت طلبانه هالیودی بسیار متفاوت است و گرفتار خطوط قرمز شرعی هم نیست.
رییس سابق مرکز پژوهشهای اسلامی صداوسیما همچنین به تجربه فیلم روز واقعه ارجاع داد که از کنار و در حاشیه واقعه عظیم عاشورا، فیلم را پیش می برد و نیازی به نمایش مستقیم چهره های مقدس ندارد.
سخنران بعدی، آقای منوچهر شاهسواری – تهیه کننده و مدیر خانه سینما – بود که از منظر سینماگران، دغدغه ها و چالش های حاصل از روال رایج سانسور و نظارتها را مطرح کرد.
در انتهای نوبت صبح همایش نیز آیت الله مبلغی – مدرس خارج فقه و اصول و عضو خبرگان رهبری – به طرح بحث علمی درباره روش شناسی فقه هنرهای نمایشی پرداخت.
ایشان با تاکید بر اینکه نباید به آیات الاحکام کلاسیک و روشهای موجود برای استنباط حکم فقهی درباذه سینما اکتفا کرد، برای نمونه برخی آیات قرآن کریم درباره نمایش و صحنه سازی حضرت ابراهیم در ماجرای شکستن بت ها و نهادن تبر بر دوش بت بزرگ، و نیز پرستش ستاره و سپس ماه و سپس خورشید توسط ایشان را شاهد مثال آورد که می تواند برای استنباط فقهی درباره هنرهای نمایشی کارساز باشند. چرا که هم مرزهای صدق و کذب را در سینما و هنرهای نمایشی جابجا می کند و هم صحنه پردازی برای القای یک پیام مثبت به جمهور مخاطبان را عملی مثبت و پیامبرانه می نمایاند.
ایشان همچنین در مورد ابزارهای استنباط از نص و نیز لزوم موضوع شناسی دقیق از فیلم و سینما نیز توضیحات تفصیلی ارائه کرد.
نوبت عصر همایش از ساعت 14 با ارائه مقاله دکتر آگاه – حقوقدان عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی – آغاز شد که با “اسلام قانون اساسی” را معیار تصمیم گیری و اجرا در مدیریت سینمایی و تلویزیونی معرفی می کرد. به اعتقاد وی بسیاری از مناقشات فقهی درباره سینما که معمولا با نظرات مختلف فقیهان نیز رو به روست، می تواند با مراجعه به قانون اساسی و حق هایی که در کنار تکالیف برای شهروندان برشمرده، حل و فصل شود.
سپس حجت الاسلام دکتر سید حسن شبیری زنجانی – حقوقدان عضو هیئت علمی دانشگاه قم – مقاله ای درباره مالکیت نخستین آثار سینمایی و مدت حمایت از آن ارائه کرد. ایشات با طرح دو گونه نظام “حق مؤلف” و “حق تکثیر” که اولی کارگردان و فیلمنامه نویس و عناصر خلاق و آفریننده اثر را مالک نخستین می داند و دومی، تهیه کننده و حامی مالی آن را، به توضیح قانون حمایت از مؤلفان و مصنفان کشور و لایحه اصلاحی در دست تصویب آن پرداخت.
سخنران بعدی بهروز شعیبی – بازیگر و کارگردان سینما – بود که درباره انتظارات دو سویه روحانیت و سینماگران از یکدیگر صحبتهایی ارائه کرد و بر ضرورت شناخت فیلم و سینما برای اظهار نظر و نظریه پردازی در مورد آن تاکید کرد.
وی با اشاره به اینکه در فیلم طلا و مس، چند صحنه مکالمه بسیار عاطفی با بازیگر زن – خانم نگار جواهریان – داشته و در همان حال، همسر او بعنوان چهره پرداز در کنار دوربین حاضر بوده است، گفت: اتفاقا همسرش این فیلم را بسیار دوست دارد و اصلا برخی تلقیات درباره پشت صحنه یا تاثیرگذاری این قبیل بازی ها واقعیت ندارد.
این برنده سیمرغ جشنواره فجر در ادامه نتیجه نوع مواجهه با مباحثی مانند نمایش چهره معصوم در مورد فیلم رستاخیز را پرهیز فیلمسازان از ساخت آثار در این قبیل موضوعات ذکر کرد و توجه به تبعات این رویکرد حذفی را خواستار شد.
این کارگردان سینما در انتها بر لزوم نمایش و ترویج “عاطفه” در سینما تاکید کرد و نمایش صحنه روابط عاطفی (و نه جنسی) بین زن و شوهر را بعنوان یکی از مصادیق مهم آن دانست که همواره ازسوی روحانیت تبلیغ شده است. اما به گفته وی امروزه حتی الفاظ عاطفی هم در تلویزیون سانسور میشود و بدین ترتیب امکان ساخت و نمایش روابط عاطفی بین همسران را کاهش می دهد.
در ادامه حجت الاسلام عشایری – عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه – به ارائه مقاله درباره نمایش کلاه گیس برای بازیگران زن پرداخت و مقاله آخر نوبت عصر نیز در مورد امکان قراردادن “تخیل” بعنوان موضوع حکم فقهی بود که توسط حجت الاسلام داودآبادی – دکترای حکمت هنر و مدرس فیلمنامه نویسی – ارائه شد.
فردا سوم بهمن در نوبت صبح نیز ارائه مقالات همایش فقه فیلم و سینما توسط برخی دیگر از سینماگران و اساتید حوزوی و دانشگاهی ادامه خواهد یافت.
سومین همایش فقه هنر به همت مدرسه اسلامی هنر و با حمایت سازمان سینمایی وزارت ارشاد و شهرداری شیراز، در حال برگزاری است.
