بیهقی‌خوانی به‌مثابه متنی داستانی (دوره چهارم)

چرا تاریخ بیهقی می‌خوانیم؟

ابوالفضل بیهقی 29 ساله بود که به «دیوان رسالت» دربار محمود غزنوی وارد شد و زیر نظر استادش بونصر مشکان به نوشتن رونوشت نامه‌های مهم دربار پرداخت، و به این واسطه از نزدیک در جریان امورات سلطنت قرار گرفت؛ و از آنجایی که تا کهنسالی در دیوان رسایل به کار مشغول بود، رخدادهای حکومت سلطان‌محمود تا ابراهیم غزنوی را از نزدیک رصد می‌کرد و می‌نوشت.

بیهقی در روزگار غزنویان کتاب تاریخش را نوشت و حیرت‌آور آنکه به گونه‌ای نوشت که شما در پایان تاریخ بیهقی، مسعود را دستمال چرکی می‌بینید که باید از دست پرتش کنید. او چه‌طور توانسته مسعود غزنوی را برای شما تصویر کند در حالی که زیر سایۀ پسران مسعود نشسته بود و می‌نوشت؟ برای نمونه، داستان حسنک وزیر در سال 450 هجری قمری نوشته شده است؛ یعنی در زمانه‌ای که پسر مسعود -فرخزاد بن مسعود- امیر غزنویان بوده است. بیهقی چه‌طور ‌می‌توانسته از مسعود بد بنویسد؟! ممیزی که تنها متعلق به زمانۀ ما نیست! همه جا بوده حتی در قرن پنجم! و حتی شدیدتر از روزگار ما!

این، همۀ هنر بیهقی است. ما در خواندن تاریخ بیهقی و این کهن‌خوانی، به اجاره‌نشینی ادبیات در منزل تاریخ می‌رویم، با این هنر می‌غلطیم و پیش می‌آییم، و تاریخ بیهقی را به مثابه متنی داستانی بازخوانی می‌کنیم.

دقایقی از کارگاه (دوره اول)

بستۀ عناب چیست؟

در باور مردم خراسان جنوبی، عناب درختی مقدس است؛ تا جایی که جزو موقوفه‌های ریشه‌دار و اصیل این دیار و قوت لایموت آنان بوده است. به احترام ابوالفضل بیهقی که فرزند این دیار بوده، چنین نامی برای این بسته برگزیدیم.

این بسته شامل چهار دوره کارگاه‌های ضبط‌شدۀ بیهقی‌خوانی است که از پاییز 1399 تا پاییز 1400 به صورت مجازی برگزار شده و در اختیار شما قرار گرفته است.

در کارگاه بیهقی‌خوانی چه می‌گذرد؟

ما در این کارگاه در پی خواندن تاریخ غزنویان نیستیم. به سودای نویسندگی نیز آن را نمی‌خوانیم. ما در کارگاه بیهقی‌خوانی می‌خواهیم از مسیر خواندن یک متن لذت ببریم چراکه بر این اندیشه‌ایم که «در مسیر، سِحری است که در مقصد نیست».

در کارگاه بیهقی‌خوانی با ما به یک سفر می‌آیید. برای این سفر لازم نیست هیچ چیز در کولۀ خود بگذارید. ابزار تحقیق و هر آنچه شما را در خوانش متن متوقف می‌کند، رها کنید. در این سفر قرار بر این است که در لحظه با کلمات بیهقی مماس شوید و در جملاتش حیران و سرگردان بگردید. این لذتی است که همۀ ابناء بشر نمی‌برند.

دقایقی از کارگاه (دوره دوم)

آیا کل کتاب تاریخ بیهقی خوانده می‌شود؟

خیر! این 30 جلسه مجال کافی برای خوانش کامل این کتاب ارزشمند و غنی را نمی‌دهد اما 17 مجلس از آن بازخوانی می‌شود و فتح باب آشنایی و انس خوبی برای شماست تا خود، خوانش باقی ماجراهای آن را پی بگیرید.

در این دوره از قصۀ خیشخانۀ امیرزادۀ غزنوی آغاز می‌کنیم، تا بندگی اعیان ری و پیش آمدن رکابدار محمودی به دامغان و غوغای ری، تا پیش آمدن رسول خلیفه به نیشابور و نامۀ حَشَم تگیناباد به هرات، تا فروگرفتن علیِ امیرنشان و شکوهیدن محمودیان، تا نامه به قَدَرخان و بدگمانی آلتونتاش خوارزمشاه، تا فرود آمدن به بلخ و شغل دیوان رسالت، تا وزارت خواجه احمد حسن و مالیدن بوبکر حصیری.

دقایقی از کارگاه (دوره سوم)

برای این دوره نیاز است کتاب تهیه کنیم؟

ما فایل پی‌دی‌اف قسمتهایی که در این دوره خوانده می‌شود را در اختیارتان قرار می‌دهیم اما اگر دوست داشتید کتاب تاریخ بیهقی را تهیه کنید، این سه چاپ از کتاب توصیه می‌شود: مجموعۀ سه جلدی تاریخ بیهقی به کوشش دکتر خلیل خطیب‌رهبر، دورۀ دو جلدی تاریخ بیهقی انتشارات سخن، و تاریخ بیهقی نشر مرکز. توجه داشته باشید که هر سه این کتابها به تصحیح دکتر علی‌اکبر فیاض است.

دقایقی از کارگاه (دوره چهارم)

استاد این کارگاه کیست و چرا بهتر است با او این دوره را بگذرانیم؟

یاسین حجازی، نویسنده و پژوهشگر ادبی، راهبری این دوره را بر عهده دارد. او عمدۀ دوران کاری خود را به پژوهش و بازخوانی آثار کهن ادبیات فارسی گذرانده و دو اثر ارزنده و پرمخاطب او، «کتابِ آه» و «قاف»، نیز بازخوانی آثار کلاسیک است که بسیار پرتوفیق بوده است.

یاسین حجازی پادکست هم ساخته است: رادیو پای (1395)، رادیو آکواریوم (1396)، رادیوت (1397-8) و نیوفلدر (1399 تاکنون).

بسیاری اما حجازی را با خواندن تاریخ بیهقی در فصل پنجم برنامۀ کتاب‌باز می‌شناسند؛ و تاریخ بیهقی، با صدا و بیان زیبا و قوی حجازی برایشان جذاب شده است. شاید بتوان به جرأت گفت یاسین حجازی از معدود افرادی است که توانسته متنی تاریخی با ادبیات غریبِ کهن را به داستانی دراماتیک، جذاب با ادبیاتی دلربا و نزدیک تبدیل کند؛ به گونه‌ای که تاریخ بیهقی نه مجموعه اتفاقاتی در هزارسال پیش، که روایت روزگار کنونی به حساب آید و بیانگر آنچه مبتلابه ماست!

چرا تهیۀ بستۀ عناب توصیه می‌شود؟ چرا هر کدام از این 4 دوره را جداگانه تهیه نکنیم؟

شما با تهیۀ بستۀ عناب می‌توانید در هزینه و زمان صرفه‌جویی ‌کنید چرا که شهریۀ ثبت‌نام این بسته، نسبت به تهیۀ 4 دورۀ بیهقی‌خوانی به صورت مجزا، کمتر است و نیز زمان کمتری را صرف پیدا کردن کارگاه خواهید کرد و با یک‌بار ثبت‌نام، به چهار کارگاه دسترسی خواهید داشت.

این کارگاه به درد چه کسانی می‌خورد؟

این کارگاه به درد همۀ کسانی می‌خورد که دغدغۀ آشنایی کارآمد با متون کهن را دارند؛ آشنایی‌ای لذت‌بخش که هم بر آگاهی آنان بیافزاید، هم در درست‌نویسی در نثر توانمندشان کند و هم در گزارش‌نویسی و روایتگری به کارشان بیاید تا واژگان و فصاحت و بلاغت را بیاموزند.