این کرسی روز چهارشنبه به تاریخ 10/ 03/ 1402 در سالن جلسات موسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی با همکاری مدرسه اسلامی هنر برگزار شد.
در ابتدای جلسه دکتر داودآبادی پیرامون موضوع کرسی توضیحاتی را ارائه دادند و ضرورت و اهمیت این موضوع تاکید نمودند.
در ادامه دکتر زرنگار در بخش اول از بیانات خود به اصطلاح شناسی قصه در قرآن، تبیین عنصر تخیل در قصه‌های قرآنی، دسته‌بندی قصه های قرآنی و بیان مختصات و ویژگی‌های قصه‌های قرانی پرداختند. عمده مباحث ارائه شده در این بخش به تبیین ویژگی‌ها و مختصات قصه‌های قرآنی اختصاص یافت. دکتر زرنگار پیرامون این عنوان، به طور مشخص نوزده ویژگی اختصاصی را بر شمردند و توضیح دادند که عبارتند از: حقیقت گویی، واقع گرایی، گزینش صحنه‌های درس‌آموز، نظم در بیان داستان، بررسی از زوایای متنوع و مکررگویی، آمیختگی و داستان در داستان، نقل قول مستقیم گفتگوها، کاربرد واژگان متفاوت، داوری قاطع درباره دیگران، ارائه مطالب به نحو احسن، حدوث واقعی و بقای تمثیلی، ارائه الگوی خوبان و نمونه بدان، فشردگی گفتگوها، گره‌افکنی و مبهم‌گویی، گفتگوی میان قصه‌ای، طرح ناگهانی قصه، پرده‌پوشی و عفیف گویی و حضور حداقلی زنان در قصص قرآن. این ویژگی‌ها در دیدگاه دکتر زرنگار، اختصاص به قصه‌های قرآنی دارند و در داستان‌های بشری کمتر به آنها توجه می‌شود یا اساساً مورد غفلت واقع می‌شوند.
در بخش دوم دکتر زرنگار به انواع اقتباس و شیوه بهره گیری از قصه‌های قرآن جهت نگارش نمایشنامه‌های رادیویی پرداختند. از نظر این استاد دانشگاه گام نخست در نوشتن نمایشنامه رادیویی قرآنی، فراگرفتن دانش نحوه تبدیل نمودن قصص قرآنی به مدیوم و رسانه‌ای به نام نمایشنامه رادیویی است. ایشان انواع اقتباس را این گونه برشمردند: اقتباس عنوانی، اقتباس داستانی، اقتباس مفهومی، اقتباس فرمی. ایشان در بهره گیری از قصه های قرآنی معتقدند که از دو منظر می توان از قرآن اقتباس نمود؛ اول) اقتباس مستقیم از داستان‌های قرآنی، ب) اقتباس از آموزه های دینی که در این داستان ها مطرح شده است.
ایشان در ادامه سه راه حل ممکن را برای اقتباس رادیوی از داستان‌های قرآنی مطرح نمودند:
الف) دنبال کردن قدم به قدم داستان و تقطیع
آن به عناصر شنیداری با نهایت دقت و نظم.
ب) جدا کردن صحنه های کلیدی و بناکردن نمایشنامه رادیویی.
ج) برگزیدن مواد لازم از عناصر درام مانند، موقعیت نمایشی، حادثه ها، کشمکش ها، شخصیت ها، کنش ها و گفتگوها.
مهمترین گام در اقتباس علاوه بر موارد یاد شده، شنیداری کردن کنش ها، به گفتگو درآوردن و درااتیک نمودن رویدادها است.
نقد مطالب ارائه شده:
بعد از ارائه مطالب توسط دکتر زرنگار نوبت به نقد این مطالب رسید که دکتر تلخابی عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی از دو منظر به نقد این دیدگاه‌ها پرداخت.
الف) مطالب ارائه شده بیشتر به توصیف ویژگی‌های قصه‌های قرآنی پرداخت و نقشه راه دقیقی را برای انتخاب قصه‌های قرآنی، یا حتی مضامین دین مطرح در آنها ارائه نشد. صرف بیان ویژگی‌ها و شاخص‌های اختصاصی قصه‌های قران برای یک نمایشنامه نویس رادیویی راه گشا نیست. بلکه مناسب بود ظرفیت‌های نمایشی هر یک از قصص قرآن که مناسب نگارش و تولید متن نمایشی برای رادیو بود تبیین می‌شد.
ب) کیفیت اقتباس و نیز چگونگی تبدیل موقعیت‌های دراماتیک موجود در قصص قرآنی، مورد غفلت واقع شده و اساساً هیچ راهبردی برای گونه های اقتباس یا اولویت بندی در این فرایند تبیین نشد. بخش مهم بهره گیری از قصه های قرآنی آنهم در فرایند اقتباس نمایشنامه رادیوی تکنیک هایی است که به شنیداری شدن موقعیت های داستانی می پردازد که اینجا به درستی تبیین نشد.
پاسخ دکتر زرنگار:
نکته دوم را می پذیرم. نمونه های موفق اقتباس شده از قصه های قرآنی در قالب نمایشنامه‌های رادیویی را آماده کرده بودم که در اینجا تحلیل نمایم که فرصت تمام شد و عملا به این بخش نرسیدیم.
جمع بندی:
در انتها دکتر داودآبادی مطالب را این گونه جمع بندی نمودند. ویژگی های انحصاری در قصه های قرآنی وجود دارد که این قصه‌ها را از داستان های بشری متمایز می‌نماید. انواع گوناگونی از قصه های قرآنی ممکن است صورت بگیرد که بهترین نوع اقتباس داستانی است که یا وفادارانه است یا وام‌گیرانه که در ضم این دو شیوه می‌توان آموزه‌های دنی مطرح در داستان ها را نیز موردتوجه قرار داد. در نگارش متون نمایشی برای تولیدات رادیویی از قصص قرآن مهمترین مرحله، شناخت تکنیک‌های شنیداری نمودن موقعیت ها و رویدادها و کنش‌های دراماتیک است.
