معرفی دو کتاب
فوکو
ژیل دلوز
ترجمه‌ی نیکو سرخوش- افشین جهاندیده
نشر نی، چاپ اول. 1382 تهران، 2200 نسخه. 196 ص. 2600 تومان.
کتاب، اولین ترجمه‌ی جدی و سامانمند و هدفمند از مقالات ژیل دلوز (1995-1925)، فیلسوف، اندیشمند و نظریه‌پرداز فرانسوی، مجموعه‌ای است گرد آمده از شش مقاله‌ی دلوز درباره‌ی دیدگاه‌ها و نظرات میشل فوکو (1984- 1936)، نظریه‌پرداز و فیلسوف دیگر فرانسوی. شش مقاله، از این‌جا و آن‌جا، از ماهنامه‌ها و فصل‌نامه‌های فلسفه و نقد تحلیلی تا کتاب‌های مختلف دلوز انتخاب شده‌اند و با پانویس‌های بسیار روشنگر و منقح و پاکیزه و دقیق، (بخش‌هایی از خود کتاب‌ها و بخش‌هایی از ترجمه‌های آثار فوکو به فارسی) آراسته شده است. همه‌ی این‌ها، البته چیزی از دشواری متن و ترجمه نمی‌کاهد که اساسا طرح مباحث فلسفی و فکری و روشنگری اروپای غربی ربع آخر قرن بیستم، نیاز به واژه‌سازی و توضیح اصطلاحات به فارسی را می‌طلبد که هر دو ترجمه، به فراخور متن انجام داده‌اند و این گهگاه فهم متن را دشوارتر هم کرده است اما کتاب، حاصل یک تعمق و ترجمه‌ی فکر شده است هرچند مثل هر ترجمه‌ی دیگری، اشتباهات گهگاه خود را هم دارد، جایی که مترجمان فرهیخته پیش‌تر متونی دیگر، چون «نیچه، تبارشناسی تاریخ» را ترجمه کرده بودند و مقالاتی دیگر را به‌رغم کوشش در یافتن معادل‌هایی دشوار (چون بس‌گانگی- ایجاب‌باوری – قضیه‌مند- و ده‌ها نمونه‌ی دیگر، واژه‌های دیگری مثل سمتپوم (به معنای نشانه بیماری) را بی‌یافتن معادل رها و همان را ثبت کرده‌اند.
پیوست کتاب، «درباب مرگ انسان و ابرانسان»، در واقع تحلیلی است بر اندیشه‌ی فوکو در باب مناسبات نیروها شاید محتاج توضیحاتی بیشتر، پانویس‌های مفصل‌تر می‌بود تا فهم آن را آسان‌تر کند.
در هر حال، کتاب کوششی است برای درک بیشتر فوکو، هر چند از دیدگاه اندیشمندی که به جای ساده کردن اندیشه‌های فوکو (یا دست‌کم رمزگشایی آن)، ساحت‌هایی تازه را می‌گشاید.
***
گاو خشمگین
فیلمنامه
پل شریدر، ماردیک مارتین
ترجمه‌ی امید نیک فرجام
از رشته فیلم‌نامه‌های 100 سال سینما، 100 فیلمنامه (کتاب شماره‌ی 50)
نشر نی، چاپ اول، 1386، 1650 نسخه، 180 ص، 2600 تومان
گاو خشمگین (محصول 1980)، دهمین فیلم بلند مارتین اسکورسیزی، فیلمساز برجسته‌ی امریکایی است که خیلی از منتقدان آن را «بهترین اثر دهه‌ی 1980»، «بهترین اثر اسکورسیزی» و حتی «بهترین فیلم امریکایی» می‌دانند. داستان زندگی، صعود و سقوط جیک لاموتا، بوکسور عصبی، سرسخت و پارانوئید سال‌های دهه‌های 1940 و 1950 امریکا، داستان ظهور و سقوط یک قهرمان نمونه‌ای امریکایی است. رئالیسم بی‌پرده و عریان فیلم، با کمک فیلم‌برداری سیاه و سفید، خشونت عریان و نمایش جمعیت داخل رینگ بوکس، شخصیت‌پردازی کامل فیلمنامه از قهرمان فیلم، که نوشته‌ی پل شریدر [فیلم‌نامه‌نویس معروف امریکایی و همکار اسکورسیزی در راننده تاکسی (1970). آخرین وسوسه‌ی مسیح (1988)، احضار مردگان (1999)] از فیلم‌نامه‌ی اولیه‌ی ماردیک مارتین تشخص و اعتبار داده است.
این پنجاهمین فیلمنامه از مجموعه‌ی 100 فیلم‌نامه‌ای است که نشر نی، انتشار آن‌ها را از 10 سال پیش با انتشار «شرق بهشت» آغاز کرد و با همه‌ی فراز و نشیب‌ها و تغییر سردبیر گرفتاری‌های نشر تا کنون- البته نه‌چندان مرتب و بسامان- ادامه داده است. کتاب حاضر، مثل اغلب فیلم‌نامه‌های این مجموعه از کتاب‌ها، جدا از متن کامل فیلمنامه، شامل دو مقاله درباره‌ی کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس، با فیلم‌شناسی نسبتا کاملی از هر دو، نقد و یک گفتگو بین کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس هم است کتاب را به مرجعی کامل درباره‌ی فیلم بدل می‌کند.
