به گزارش ایکنا از قم، آزاده عباسی، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، امروز در نشست هشتادم از سلسله نشست‌های علمی دراماتورژی قرآن کریم با موضوع«زبان تصویرآفرینی قرآن کریم» که در مدرسه اسلامی هنر قم برگزار شد، گفت: امام رضا(ع) می‌فرماید:« خداوند قرآن را برای همه زمان‌ها نازل کرده و مردم در همه دوران‌‌ها می‌توانند از آن بهره جویند و قرآن در هر زمانی که مطالعه می‌شود جدید و روزآمد است» .
وی با اشاره به اینکه تصویر قرآنی حامل یک نگاه جدید به زندگی است، افزود: این تصاویر در مسیر پرورش انسان و چیدمان مبنای زندگی افراد قدم برمی‌دارند و لازمه این مسئله فهم دقیق دینی از آیات است که باید پردازش درستی در آن به وجود آید.
عباسی ضمن بیان اینکه در همه آثار منتشر شده از تصاویر قرآن مانند تفسیر نمونه و..کمتر به ارتباط تصویر و جاودانگی اشاره شده‌است، بیان کرد: انسان‌ها همواره در تلاش بودند تا با جادوی تصویر بر محیط پیرامون خویش غلبه کنند؛ زبان تصویر گویا ترین زبان است و همه مردم از آن استفاده می‌کنند.
زبان تصویر
وی ادامه داد: زبان به معنای وسیله تفاهم و برقراری ارتباط موثر بین افراد مختلف بشری است، با وجود اینکه تلاش زیادی برای گسترش زبان انگلیسی به عنوان زبان بین‌المللی انجام شده‌است اما به نظر می‌رسد زبان تصویر همواره پیشتاز است.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث اظهار کرد: تصویرآفرینی یعنی استفاده کردن از عبارات و کلمات با شیوه ظریف و هنرمندانه به نحوی که مفهوم خاصی را منتقل کند و این مفهوم خاص یک حقیقت زنده و مجسم در ذهن افراد ایجاد کند.
وی افزود: در خطبه متقین نهج‌البلاغه آمده‌است:«همام می‌گوید: متقین را برای من توصیف کن. حضرت می‌فرماید:« اتقوالله و احسن» و دوباره همام اصرار ورزید و گفت: متقین را به نحوی برایم توصیف کن که گویی آنان را می‌بینم و امیرالمومنین در ادامه به توصیف متقین می‌پردازند. پس از خطبه امیرالمومنین، همام مدهوش می‌شود و از دنیا می‌رود» و علت این است که توصیف در جان همام نشسته و توانست به صورت یک حقیقت زنده و مجسم متقین را در ذهن خود تصور کند.
تکنولوژی ذائقه بصری انسان‌ها را تغییر داد
عباسی گفت: امروزه تکنولوژی، ذائقه بصری افراد را تعیین می‌کند و تصاویر متحرکی که امروز وجود دارد با پیدایش تکنولوژی‌های جدید پیشرفت‌های خاصی داشته و برای مثال فضای مجازی مانند فیسبوک و اینستاگرام نیز مبتنی بر تصویر است.
وی با تاکید بر اینکه قرآن کریم نه تصویر می‌پردازد و نه تصویر می‌سازد بلکه تصویر میآفریند، گفت: در آفرینش تصاویر و خلق نقاشی از رنگ و قلم‌مو و.. استفاده می‌کنیم اما ابزار تصویرآفرینی در قرآن کریم الفاظ هستند و لذا قرآن کریم به کمک الفاظ تصاویر زیبایی را خلق می‌کند.
شیوه‌های تصویرآفرینی در قرآن کریم
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در خصوص شیوه‌های تصویرآفرینی در قرآن کریم اظهار کرد: گاهی اوقات، قرآن کریم با استفاده از صنایع بلاغی مانند تشبیه، کنایه و استعاره و.. تصویر میآفریند همچنین استفاده از حروف و کلمات و ترکیب کلمات با یکدیگر نیز از روش‌های دیگر تصویرآفرینی است.
وی با اشاره به «لَوْ أَنْزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ اگر این قرآن را بر کوهی نازل می‌کردیم، قطعاً آن را از ترس خدا فروتن و از هم پاشیده می‌دیدی و این مثل‌ها را برای مردم می زنیم تا بیندیشند؛ سوره حشر/۲۱» گفت: در این آیه قرآن کریم، کوه را به موجودی در حال خشوع و خضوع تشبیه کرده‌است.
عباسی با اشاره به « وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا، هرگز دستت را بر گردنت زنجیر مکن، (و ترک انفاق و بخشش منما) و بیش از حدّ (نیز) دست خود را مگشای، تا مورد سرزنش قرار گیری و از کار فرومانی! ؛ سوره اسراء/۲۹ »، افزود: در این آیه بسته بودن و باز بودن دست با استفاده از کلماتی مطرح می‌شود که «ایجاز» دارد.
وی ضمن بیان اینکه قرآن واحد است و اگر بخواهیم تصاویر متعددی از یک آیه برداشت کنیم، اشتباه است، اظهار کرد: خداوند در قرآن می‌فرماید:«مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ، کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند؛ که در هر خوشه، یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد)، دو یا چند برابر می‌کند؛ و خدا (از نظر قدرت و رحمت،) وسیع، و (به همه چیز) داناست؛ سوره بقره/۲۶۱ .
عباسی ادامه داد: تصویرآفرینی به روش تشبیه در این آیه کاملا مشهود است، در مرحله تصور می‌توانیم تصور کنیم که انفاق مانند یک خوشه گندم است اما در مرحله تصدیق نمی‌توانیم آن را درک کنیم که ناشی از ضعف ایمان است.
وی با اشاره به «وَآيَةٌ لَهُمُ اللَّيْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهَارَ فَإِذَا هُمْ مُظْلِمُونَ، شب (نیز) برای آن‌ها نشانه‌ای است (از عظمت خدا)؛ ما روز را از آن برمی‌گیریم، ناگهان تاریکی آنان را فرا می‌گیرد! ؛ سوره یس/۳۷ » گفت: « سلاخی کردن روز توسط شب» تصویرآفرینی به روش استعاره است.
عباسی با اشاره به «فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خَائِفًا يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ ۚ قَالَ لَهُ مُوسَىٰ إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُبِينٌ، موسی در شهر ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه‌ای (و در جستجوی اخبار)؛ ناگهان دید همان کسی که دیروز از او یاری طلبیده بود فریاد می‌زند و از او کمک می‌خواهد، موسی به او گفت: «تو آشکارا انسان (ماجراجو و) گمراهی هستی! ؛ سوره قصص/۱۸ » گفت: قرآن برای بیان مطالب خود از زبان تصویر استفاده می‌کند و این تصویرآفرینی در بسیاری از موضوعات وجود دارد.
تصویرآفرینی در اعتقادات دینی
وی با اشاره به اینکه تصویرآفرینی در اعتقادات مثل توحید، معاد، نبوت و امور غیبی و.. وجود دارد، بیان کرد: تصاویر با منطق وجدانی افراد سازگاری دارد و آن‌ها می‌توانند با وجدان خود حقیقتمندی این تصاویر را درک کنند و تاثیرگذاری عمیقی بر دل‌های خوانندگان دارد؛ زمانی که با زبان تصویر صحبت می‌کنیم تاثیر عمیق‌تری بر مخاطبان می‌گذاریم.
عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: قرآن کریم در خصوص مفاهیم انتزاعی مثل قیامت و بهشت و جهنم بیشترین تصاویر و در امور مربوط به احکام و تشریعات از کمترین تصویرآفرینی استفاده کرده است.
