جلسه تعیین موضوع همایش چهارم فقه هنر روز 27 مهرماه 1401 برگزار شد.
در این جلسه که با حضور آیت‌الله علیدوست (دبیر علمی همایش)، آقای دکتر سیدمحمدحسین نواب (مدیر مدرسه اسلامی هنر)، آقای دکتر محمود حکمت نیا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی نهاوندی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین صرامی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی دری (مدیر مدرسه فقه هنر) برگزار شد پس از قرائت کلام‌الله مجید، ابتدا موضوعات پیشنهادی که قبلاً توسط مسئول مدرسه فقه هنر، از اساتید نظرسنجی شده بود، توسط مدیر مدرسه فقه هنر، به حاضرین در جلسه ارائه شد و موضوع پیشنهادی ایشان نیز، ادامه همان مباحث سینما و هنرهای نمایشی مانند هجو و هزل، عنصر خیال، ارتباط با غیر هم‌جنس و فیلم‌های مذهبی بود.
سپس حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی نهاوندی ابتدا دو محور کلی برای همایش در نظر گرفتند: 1- محور بنیادین و جهانی بودن همایش. 2- محور کاربردی بودن همایش.
چند شاخصه اصلی برای موضوع بیان شد که موضوع انتخاب‌شده لزوماً باید دارای این عناصر سه‌گانه باشد:
1- شاخصه مسئله محوری. 2- شاخصه فراگیری. 3- توسعه پایه بودن برای کاربردی شدن موضوع.
طبق فرمایش ایشان چهار عرصه موردنیاز در فقه موسیقی هم عبارت‌اند از: تولید، توزیع، آموزش و مصرف.
فقه موسیقی هنوز جای کار دارد و خیلی از مباحث موسیقی هنوز اثری تولید نشده است. فقه هنرهای نمایشی هم دو بخش عوامل انسانی و غیرانسانی دارد، در بخش عوامل انسانی موضوع فقه هنرپیشگی و فقه شهرت هنری بسیار جذاب و لازم است.
تأکید جناب دکتر حکمت نیا بر موضوع نقش حاکمیت در هنر بود که مباحث حقوقی زیادی در هنرهای نمایشی وجود دارد و بسیار هم کاربردی مانند مالکیت فیلم ترجمه فیلم رابطه عوامل سازنده و… هستند.
بحثی که به‌روز و کاربردی است مباحثی مانند هوش مصنوعی و حقوق و فقه هنری آن است. مباحث سنتی و کلیشه‌ای بااینکه کاربردی هم هستند اما ممکن است همایش را از دور خارج کند، می‌توان با حفظ سنت‌ها مباحث روز را هم مطرح کرد اگر موضوع هوش مصنوعی مطرح شود حتی مخاطبین سنتی هم گرایش با آن دارند. هنرمندی در فضای مجازی هم مهم است متاورس که الآن حرف اول را میزند. همایش باید بر اساس موضوعات تفکیک شود: فعل هنری، اثر هنری، محیط هنری و… که هرکدام از این‌ها قابل‌طبقه‌بندی هستند. برای موضوع باید حدی مشخص شود مثلاً بیان مسلمات نیازی نیست چون باعث مخدوش شدن معلومات مخاطب می‌شود.
درنتیجه تأکید آقای دکتر حکمت نیا بر این است که موضوع همایش بهتر است که «حاکمیت و هنر» باشد.
جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین صرامی نیز موضوع حاکمیت و هنر را حائز اهمیت دانستند که ذیل آن می‌توان موضوعات دیگر را نیز موردبررسی قرار داد زیرا دستگاه‌های حکومتی در این ۴۰ ساله در مورد بسیاری از مصادیق هنری تعیین تکلیف مشخصی نداشته‌اند مثلاً عدم نمایش آلات موسیقی در صداوسیما اما هم‌زمان پخش آوازهای حاوی غنا از صداوسیما جای تعجب دارد، بحث حکمرانی و هنر بسیار ضروری است و حکومت باید مرز مصادیق هنر را تعیین کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر سید محمدحسین نواب پس از تشکر و قدردانی از اساتید و حضور آن‌ها در جلسه بیان کردند که تقریباً هر هفته از سوی برخی وزرا، مسئولین و اساتید در تهران درباره همایش چهارم و عملکرد فقه هنر از ایشان سوال و پیگیری می‌شود.
ایشان چند فاکتور را برای همایش بیان کردند: 1- گستره بحث. 2- دوم امکان عمل داشتن موضوع. 3- اهمیت داشتن موضوع در جهان هنر.
طرز پوشش‌دار سینما و تلویزیون یکی از موضوعات پراهمیت و پرحاشیه است که آیا حاکمیت می‌تواند این موضوع را با تحت‌فشار قرار دادن اهالی هنر، برطرف سازد یا خیر، زیرا متأسفانه برخی از اهالی هنر بر اساس تشخیص و سلیقه شخصی خود در این امر حکم صادر می‌کنند.
درنهایت آیت‌الله علیدوست جمع‌بندی موضوعات را انجام داده و نکاتی را بیان کردند، بخشی از آن درباره شیوه برگزاری همایش بود:
- باید به‌ضرورت برسیم برای برپایی این همایش که ضرورت آن برای همه شما مسلم است.
- زمان برگزاری همایش باید بعد از رونمایی از کتاب مجموعه همایش سوم مقالات فقه هنر باشد.
درباره موضوع همایش نیز چند نکته را بیان کردند:
- آسیب‌شناسی رفتار فقیهان در گفتگو از فقه هنر که شاید حوزوی باشد اما آثار آن در بیرون از حوزه نیز دیده می‌شود.
- موضوع استفاده از کودکان در هنرهای نمایشی و نگاه فردگرایی به عرصه هنر.
- موضوع شناسی و مصداق شناسی فقیهان در بحث هنر.
- بحث فتوای معیار هست که فعلاً نداریم.
- بحث قاعده دفع افسد به فاسد، مثلاً پخش فیلم‌های نامناسب به بهانه اینکه مردم سراغ ماهواره نروند!
- بحث استثنائات از حرمت و عروض احکام ثانویه.
درنهایت با توجه به غلبه آراء در جلسه، موضوع پیشنهادی و مورد تائید ایشان، بحث «حاکمیت و هنر» بود.
مسئولین مدرسه فقه هنر نیز پس از تعیین ریز موضوعات این بحث، اقدام به تهیه مقدمات و ملزومات برگزاری همایش چهارم خواهند کرد.
