کتابشناسی «فقه مالکیت معنوی»
محمدصادق ابراهیمی
اشاره: باتوجهبه اهمیت روزافزون مالکیت معنوی و ایجاد کسبوکارهای متعددی که صرفاً با پذیرش حق مالکیت معنوی، معنا پیدا کرده و امکان ادامه حیات پیدا میکنند، پژوهشهای متعددی نیز در این زمینه صورت گرفته و منتشر شده است. در زیر، گزارشی از مهمترین کتابهایی که به زبان فارسی و عربی، پیرامون ابعاد فقهی و حقوقی مالکیت معنوی پرداخته است میآید:
الف: کتابهای فارسی
- مالکیتهای معنوی؛ بررسی دیدگاه امام خمینی (ره) و برخی فقیهان، عمیق، امید، چاپ اول 1396، تهران: مؤسسه نشر عروج، 165 صفحه رقعی.
مسئله مالکیت معنوی، یکی از مسائل نو پیدای فقهی است که بهرغم ریشههای تاریخی، اهمیت و وسعت آن، متأثر از تمدن جدید و انقلاب صنعتی است. ازآنجاییکه دانش فقه وظیفه دارد احکام موضوعات نوپدیدی که با افعال مکلفین مربوط میشود را مشخص کند؛ مسئله مالکیت معنوی نیز بهویژه در عصر جدید مورد توجه و اهتمام فقها و پژوهشگران عرصه فقه قرار گرفته است.
کتاب پیشرو که توسط حجتالاسلام امید عمیق به رشته تحریر درآمده است پژوهشی است در زمینه مالکیت معنوی با نگاه فقهی. وی علاوه بر بحثهای مفهومشناسانه و سیری در پیشینه تاریخی بحث، این موضوع را از منظر فقهای اهلسنت و نیز از نگاه فقهای شیعه خصوصاً از نگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی رضوانالله تعالی علیه به بررسی و پژوهش گرفته است. کتاب حاوی یک مقدمه و پنج فصل است. فصل اول مفاهیم و کلیات را بحث کرده است؛ فصل دوم، پیشینه تاریخی را واکاویده و فصل سوم نیز به مالکیتهای معنوی از منظر فقه عامه پرداخته است. فصل چهارم، دیدگاههای موافق و مخالف مالکیت معنوی در فقه امامیه را بررسی نموده و در فصل پنجم، دیدگاههای مخالف مشروعیت مالکیتهای معنوی را مورد تحقیق قرار داده است.
- مالکیت فکر و ایده برداری، استادی، کاظم، قم: تولید و نشر کتاب ارزشمند، چاپ یکم، 1398، 588 صفحه، رقعی.
این کتاب حاوی پنج بخش است. بخش اول، به تاریخچه مالکیت ایده در ایران پرداخته است. بخش دوم به موضوعشناسی ایده برداری اختصاص دارد که خود حاوی چهار فصل است؛ فصل اول، کلیات؛ فصل دوم، انواع ایده و حالات آن؛ فصل سوم، انواع ایده برداری؛ فصل چهارم، انواع حقوق ایده. بخش سوم نیز مسائل ایده را در فقه شیعه پی گرفته است که خود متشکل از چهار فصل است. فصل اول، فقه ایده از گذشته تا حال؛ فصل دوم، برخی از پیشنیازهای فقه ایده؛ فصل سوم، برخی از نیازهای فقه ایده؛ فصل چهارم، آینده و فقه ایده. بخش چهارم حاوی استفتائات ایده است که در هفت فصل تنظیم شده است. فصل اول، احکام و استفتائات خاص ایده؛ فصل دوم، احکام و استفتائات خاص ایده (دو)؛ فصل سوم، احکام و استفتائات عام ایده (یک)؛ فصل چهارم، احکام و استفتائات عام ایده (دوم)؛ فصل پنجم، احکام و استفتائات عام ایده (سه)؛ فصل ششم، تکمله در استفتائات ایده؛ فصل هفتم، ارسال همزمان یک مقاله به مجلات مختلف. بخش پنجم نیز کتابشناسی فقهی ایده است.
- مالکیت معنوی در فقه و حقوق موضوعه، بهاری غازانی، محمد، تهران: قانون یار، چاپ یکم، 1400، 204 صفحه، وزیری.
مؤلف در این کتاب، ضمن تبیین مفهوم مالکیت معنوی و روشهای ارزشگذاری دارایی فکری، مباحثی چون تطبیق معاملات مبتنی بر مالکیت معنوی با عقود معین در قالب عقودی مانند: بیع، اجاره، صلح و معاوضه را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. تطبیق معاملات مبتنی بر مالکیت معنوی با عقود نامعین نیز از مباحث مطروحه در کتاب است.
کتاب از یک مقدمه و چهار فصل تشکیل شده است. فصل اول، حاوی مفاهیم و کلیات است؛ فصل دوم، تطبیق معاملات مبتنی بر مالکیت معنوی با عقود نامعین؛ فصل سوم، تطبیق معاملات مبتنی بر مالکیت معنوی با عقود معین؛ فصل چهارم، عوامل و ابزارهای حقوقی مؤثر در پیشرفت و حمایت شرکتهای دانشبنیان.
- حقتقدم از منظر فقه و حقوق موضوعه ایران، کاهی، حمیدرضا؛ بهبودی، بهرام، تهران: انتشارات آموزشی و پژوهشی بوعلی، چاپ یکم، 1401، 188 صفحه وزیری.
این کتاب در یک مقدمه، سه فصل و یک مؤخره یا نتیجهگیری نوشته شده است. در فصل اول، به مفاهیم و مبانی حقوق حقتقدم پرداخته شده است. در فصل دوم، حقتقدم در فقه اسلامی و آثار آن بحث شده است. و فصل سوم نیز حقتقدم را در حقوق موضوعه ایران مورد بررسی قرار داده است. پس از نتیجهگیری، کتاب با این پیشنهاد پایان مییابد:
«پیشنهاد میگردد حقتقدم بهعنوان یک اصل مشخص، اعلام شده و تحدید شده در متن قوانین و مقررات مورد شناسایی قرار گیرد تا ضمن شناخت دقیق این حق که اساساً فاقد تعریف در ادبیات حقوقی ایران است اشخاص، با امتیاز و اولویت قانونی خویش بهدرستی آشنا گردند. همچنین لازم است در حوزههای مختلف که امکان یا تصور وجود حقتقدم میرود مانند حقوق مالی، دیون و تعهدات، قانونگذار بهگونهای رسا و گویا رفع ابهام نموده و حدود و ثغور استفاده از این حق ترسیم گردد.»
- مالکیت ادبی و هنری، بدخشی، سعید، تهران: انتشارات منشور سمیر، 1396، 277 صفحه، وزیری.
موضوع این کتاب، بررسی حقوق مالکیت ادبی و هنری به همراه حق اختراع (مالکیت صنعتی) است که در سه فصل تنظیم و تدوین گردیده است. فصل یکم؛ کلیات و مفاهیم، فصل دوم؛ مالکیت ادبی و هنری و حقوق ملی؛ فصل سوم، مالکیت ادبی و هنری و حقوق فراملی است.
نتیجه بررسیهای نویسنده حاکی از آن است که مالکیت ادبی و هنری، حقی است جهت حمایت از آثار ادبی و هنری مانند رمان، مقاله، شعر، موسیقی، آثار سینمایی و… همچنین جهت حمایت از حقوق پدیدآورنده این آثار که در ایران بر اساس قانون حمایت از مؤلفان و مصنفان و هنرمندان سال 1384 این حق به رسمیت شناخته شده است.
- حقوق استارتآپها؛ سعیدوزیری، خدایار؛ سیدتفرشیها، سحر، تهران: انتشارات خرسندی، چاپ سوم، 1400 شمسی، 207 صفحه، وزیری.
این کتاب در مورد حقوق استارتآپها نوشته شده است که زیرمجموعه حقوق مالکیت معنوی قرار دارد. استارتآپها مفهومی اقتصادی و مدیریتی است و در چارچوب حقوقی، مفهومی مجزا از دیگر شخصیتهای حقوقی ندارد و بخشهایی از عمومات حقوق بر این قسم از اشخاص حقوقی نیز حاکم است. این کتاب در پنج بخش تنظیم شده است. بخش اول، چارچوب حقوقی؛ بخش دوم، قراردادها؛ بخش سوم، مالکیت معنوی؛ بخش چهارم، حقوق کاربر؛ بخش پنجم، قوانین مرتبط با موضوع کتاب.
- مجموعه قوانین و مقررات استارتاپها، خلخالی، سیدمحمدحسن؛ نعناکار، محمدجعفر؛ سادات عمادی، متینا، تهران: انتشارات امجد، چاپ یکم، 1398 شمسی، 205 صفحه، وزیری.
این کتاب در یک مقدمه و سه فصل تنظیم شده است. فصل اول، قوانین؛ فصل دوم، آئیننامهها؛ فصل سوم، دستورالعملها و الزامات. نویسندگان در مقدمه نوشتهاند:
«گسترش روزافزون کسبوکارهای مجازی و درهمآمیختگی استارتاپها با قوانین حقوقی سبب گردیده است دستاوردهای محققین، مبتکرین و مخترعین، علاوه بر قواعد فنی و مهندسی، دارای ساختار و رکن حقوقی شوند. امروزه یکی از مهمترین مشکلات مدیران کسبوکارها، عدم آشنایی با قوانین این حوزه است. در برخی موارد همچون ماینینگ، عدم وجود متولی و قوانین مشخص؛ و در برخی موارد، تعدد متولیان در صدور مجوز، مشکلات بسیاری را برای این زیستبوم ایجاد کرده است. در همین راستا به ابتکار سازمان فناوری اطلاعات، آئیننامهای در حمایت از کسبوکارهای نوپا توسط هیئت وزیران تصویب و در روزهای انتهایی چاپ کتاب پیش رو به این مجموعه اضافه شد.»
- مبانی نظری و فقهی حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ حسینینیک، عباس، تهران: انتشارات مجد، چاپ یکم، 1395 شمسی، 296 صفحه، وزیری.
این کتاب در نُه فصل تدوین شده است. فصل اول، مفاهیم، کلیات و تحولات حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ فصل دوم، ماهیّت و مبانی حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ فصل سوم، تعریف حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ فصل چهارم، منابع حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ فصل پنجم، حقوق مادی یا اقتصادی؛ فصل ششم، حقوق معنوی یا اخلاقی؛ فصل هفتم، استثنائات در حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ فصل هشتم، آثار مورد حمایت حقوق مالکیت ادبی و هنری؛ فصل نهم، سیر تحولات حقوق مالکیت ادبی و هنری در کشورهای خارجی و ایران.
- مالکیت فکری از منظر فقهی و حقوقی؛ تندیسهپور، اشرف، تهران: طنین قلم، چاپ یکم، 1395 شمسی، 192 صفحه، رقعی.
در این اثر سعی شده است تا با استناد به ادلهای چون عرف و سیره عقلاً، قاعده لاضرر، قاعدة صحت و… مشروعیت حقوق فکری اثبات شود. گفتنی است برای مزید فایده بودن این اثر و سهولت دسترسی خوانندگان گرامی به نظرات مراجع بزرگوار، آخرین نظرات و استفتائات ایشان دررابطهبا مسئله مربوطه در پیوست کتاب آمده است.
- مالکیت فکری؛ رهیافتی به توسعه، فصیح، منصوره، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات، چاپ یکم، 1399 شمسی، 276 صفحه، رقعی.
این کتاب از چهار بخش تشکیل شده است. بخش اول، به کلیات پژوهش اختصاص پیدا کرده است. در بخش دوم که بحث اصلی کتاب از آن آغاز شده است، مبانی فلسفی و نظری توجیهکننده نظام مالکیت فکری، ضوابط و اصول بنیادی حقوقی حاکم بر این نظام اعم از تضمینات قانونی در نظر گرفته شده و تحدید آثار قابل حمایت در آن، مورد بررسی قرار گرفته است. بخش سوم نیز با تمرکز بر تدوین راهبردهای سیاستگذاری مالکیت فکری در جهت توسعه، به بررسی آثار مثبت این نظام حقوقی بر روند توسعه و تأثیر آن در جهش اقتصادی، اختصاص یافته است.
- مبانی فقهی و حقوقی مالکیت زمانی، خانیچه، ابوالفضل؛ شیعهعلی، علی؛ معتمدی، محسن؛ ویراستار: عبدیزدی، ملیحه، تهران: نشر کتاب آوا، چاپ یکم، 1400 شمسی، 216 صفحه، وزیری.
این کتاب حاوی سه فصل است. فصل اول، کلیات و مفاهیم؛ فصل دوم، بررسی ماهیت حقوق مالکیت زمانی در حقوق ایران؛ فصل سوم، بررسی فقهی مالکیت زمانی؛ پایانبخش کتاب، نتیجهگیری و پیشنهادها است. در بخش نتایج چنین آمده است: دلیل خاصی برای به رسمیت نشناختن حقوق مالکیت زمانی وجود ندارد و اینگونه قراردادها، مخالف موازین شرعی و مقررات موضوعه نمیباشد.
- حقوق مالکیت فکری (حقوق برای همه)؛ سیدین، علی؛ کارچانی، مهدی، تهران: نشر طه، چاپ یکم، 1400 شمسی، 288 صفحه، رقعی.
نویسنده، ویژگیهای کتاب خود را اینچنین توضیح داده است:
«مالکیت فکری و افزایش داراییهای فکری، نقش مهمی در پیشرفت کشور دارد و برای اینکه همگان بتوانند از مالکیت فکری جهت ابزاری برای ارتقای کسبوکار استفاده کنند، نیاز به افزایش سطح دانش عمومی در خصوص مالکیت فکری بهویژه ابعاد کاربری آن وجود دارد. خلأ وجود اثری که به نحو مستقل، جامع و کامل، به ابعاد کاربردی حقوق مالکیت فکری پرداخته باشد، در ادبیات داخلی حس میشود. نگارش اثر حاضر با هدف رفع بخش کوچکی از این خلأ صورت گرفت و اگرچه قطعاً اثری بدون ایراد و کامل نیست؛ اما امید است که بتواند گامی روبهجلو محسوب شود. نوشتار حاضر صرفاً به مباحث علمی و نظری نمیپردازد بلکه تلاش دارد تا دانش عمومی در خصوص حقوق مالکیت فکری را افزایش دهد؛ بنابراین بدیهی است که این کتاب دربردارنده تمامی ابعاد علمی و کاربردی مربوط به علامت و نام تجاری، نام دامنه و طرح صنعتی نباشد. بهعلاوه چون هدف کتاب، آشنایی با مباحث کاربردی است، برخی از ظرایف علمی و اصطلاحات به فراخور بحث تغییر پیدا کردهاند.
نام و علامت تجاری، طرح صنعتی و نام دامنه تنها جنبههای حقوق مالکیت فکری نیستند که با کسبوکار ارتباط پیدا میکنند، بلکه مباحث مهمی همچون حقوق اختراعات، نرمافزارها، مالکیت ادبی و هنری، اسرار تجاری، نشانهای جغرافیایی و ارقام گیاهی نیز با بازار کسبوکار مرتبط هستند.
اما در این کتاب صرفاً به جنبههایی از حقوق مالکیت فکری پرداخته شده است که بیشتر از سایر موضوعات، محل اختلاف و نزاع در مراجع قضایی بودهاند. امید است پژوهشگران و نویسندگان دیگر، بتوانند در آینده با سنگ بنا قراردادن این اثر و تکمیل نواقص و ایرادات آن، خلأ ادبیات در سایر حوزههای دیگر را نیز برطرف سازند.»
- 101 سوال و جواب پیرامون حقوق مالکیت فکری از نگاه فقهی؛ فیاض، محمداسحاق؛ ترجمه دانش، سرور، کابل: دبیرخانه کنگره تجلیل از مقام علمی آیتالله العظمی فیاض، چاپ یکم، 1392 شمسی، 107 صفحه، وزیری.
در این کتاب که به ترجمه استفتائاتی که از آیتالله فیاض، از مراجع تقلید ساکن نجف پیرامون مالکیت فکری صورت گرفته میپردازد، موضوعات زیر مورد استفتا قرار گرفته است:
عکسبرداری و استفاده از مطبوعات بدون رضایت ناشر؛ فروش نشریات دارای عکسهای زنان بیحجاب؛ خریدوفروش کتابهای ضد دین و مذهب؛ عدم ذکر منابع در نوشتهها؛ حق فروش کتاب و قیمت آن؛ استفاده از منابع بدون اذن صاحب آن؛ سرقت ادبی؛ حقوق مؤلف، ناشر، مخترع و مبتکر؛ تجدید چاپ کتاب بدون اجازه مؤلف؛ تملک روزنامههای مربوط به اداره عمومی؛ چاپ کتاب بدون اجازه مؤلف؛ استفاده از روزنامههای دارای اسامی متبرکه؛ استفاده سخنران از منابع بدون ذکر منبع؛ وارد کردن غیرقانونی کتاب؛ خریدن نشریات وابسته به دشمنان اسلام؛ نوشتههای تفرقهافکن و توهینآمیز؛ چاپ و نشر کتابهای ضاله؛ چاپ کتابهای اسلامی با پول خمس و صدقات؛ امانت گرفتن کتاب؛ عکسبرداری کتاب، فروش و توزیع آن بدون اجازه مؤلف یا ناشر؛ پدیده غربزدگی؛ تلخیص، سادهسازی و نشر کتاب بدون اجازه مؤلف؛ چاپ قرآن با کاغذهای بازیافت شده؛ رسم و تصویر پیامبران و ائمه (علیهمالسلام)؛ چاپ کتابهای دعا؛ بالارفتن از روی کتابها؛ مصادره کتاب توسط حکومتها؛ تکثیر و فروش آثار آیتالله فیاض و مصرف عواید آن در امور خیریه یا منافع شخصی؛ خریدوفروش قرآن کریم؛ حقوق ویرایشگر؛ چاپ سخنرانیهای دینی؛ تکثیر و فروش کتاب، نوار، فیلم و سریال بدون اجازه مؤلف و ناشر؛ مصرف بیتالمال در تبلیغات حکومتها؛ نسبت دادن کتاب کسی دیگر به خود؛ تشابه ابداعات شعری و ادبی؛ حق چاپ و نشر کتابهایی که مؤلف یا وارث آن نیست؛ چاپ کتابهای دعا برای استفاده عموم؛ آموختن علوم دینی از طریق نوارهای کاست؛ حق مشارکت خوانندگان در تهیه مطالب برای روزنامهها؛ نویسندگان توجیهگر سیاستهای حُکّام و رابطه تروریسم با اسلام؛ رمزگشایی لوحهای فشرده و تکثیر آنها؛ چاپ کتاب بدون نام مؤلف؛ انتخاب نوع کاغذ، تعداد صفحه و حجم کتاب در قرارداد چاپ؛ تألیف کتاب با نقل و تلخیص کتابهای دیگران؛ سیستم عددی برای حفظ کتاب از دستبرد و تحریف؛ نویسندگان دربار و تحریف تاریخ؛ نقد ادبی با مفاد غربی؛ کتابهای طالعبینی؛ کتابهای کفشناسی؛ رابطه برخی ارقام و اعداد در قرآن کریم با اعجاز؛ کنترل و سانسور پایگاههای انترنتی؛ آزادی ادیان و مذاهب؛ افشای رسواییهای دشمنان اسلام؛ وظیفه مسلمانان در قبال تبلیغات ضداسلامی غرب؛ حمایت از جنبشهای آزادیبخش اسلامی؛ تئوری توطئه، دلایل تکقطبی شدن جهان و مسئولیت رهبران سیاسی کشورهای اسلامی؛ سرقت اندیشههای علمی برای پیشرفت جهان اسلام؛ معلومات نادرست و گمراهکننده از طریق شبکههای الکترونیکی؛ چاپ کتابهای جادوگری و احضار ارواح؛ جهاد برای آزادی فلسطین؛ همکاری فرهنگیان و متفکران با حکومتها؛ حکم ارتداد برخی از نویسندگان؛ تماشای برنامههای مد برای زنان؛ جوایز نقدی حکومتها برای مبتکرین؛ خریدن موضوعات و افکار از نویسندگان دیگر؛ تکلیف شرعی نویسندگان در شرایط فعلی عراق؛ انتساب دیوانهای شعر به ائمه (علیهمالسلام)؛ توهین و تکفیر نسبت به مذهب شیعه و شیعیان؛ استفاده از سُمبُلهاي تمدنها و ادیان دیگر در ادبیات؛ تهیه رساله دانشگاهی توسط کسی دیگر؛ خریداری کتابهای ادیان دیگر؛ نقل حدیث بدون اطمینان از صحت سند؛ نقل به معنای آیات قرآن؛ ترجمه نادرست قرآن کریم؛ چاپ قرآن در چاپخانه غیرمسلمان؛ گذاشتن قرآن کریم در قفسه کتاب یا بر کرسی؛ چاپ قرآن با کامپیوتر توسط شخص جُنُب؛ تفسیرهای نادرست قرآن کریم؛ استفاده از متد شک در مطالعات قرآنی؛ علم جدید و مسایل غیبی؛ ذکر منبع و سند حدیث؛ عدم ثبوت صحت برخی روایات؛ مظلومیت حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها)؛ عدم ثبوت صحت برخی از روایات مربوط به عاشورا؛ تکلیف دانشجویان در غرب در برخورد با بیحجابی؛ ضرورت اعلام خطا برای نویسنده؛ نشر عکس نویسنده زن در کنار مقاله وی
- حقوق مؤلفان، مترجمان، هنرمندان و ناشران در فقه معاصر اسلامی؛ فتحی درینی؛ ترجمه افتخارزاده، محمودرضا، تهران: نشر هزاران، چاپ یکم، 1376 شمسی، 160 صفحه، وزیری.
کتاب حاوی مطالب زیر است: مقدمه مترجم؛ حقوق پدیدآورندگان فکری در فقه معاصر اسلامی؛ بررسی فقهی حقتألیف و حق چاپ؛ ملاحظاتی پیرامون حقتألیف و حق چاپ؛ حق تألیف؛ حق تألیف و توزیع و نشر و ترجمه؛ حق تألیف و توزیع و منابع کتاب.
- حقوق معنوی آثار فرهنگی؛ نظرزاده، مرضیه، قم: بوستان کتاب، چاپ یکم، 1390 شمسی، 252 صفحه، وزیری.
یکی از مسائل مستحدثه فقهی و حقوقی، مسئله حقوق معنوی آثار فرهنگی است. حقوق معنوی متضمن حقوق انحصاری برای پدیدآورندگان این آثار است. این حقوق انحصاری مشتمل بر حقوق اخلاقی و مالی است که به موجب حقوق اخلاقی، پدیدآورنده از حق اختصاص اثر خود و دفاع در مقابل تحریفات دیگران بر خوردار میشود و به موجب حقوق مالی، پدیدآورنده اجازه انتفاع و بهره برداری مالی از اثر خود را دارد. کتاب فوق جهت آشنایی پدید آورندگان آثار فرهنگی به بیان و تحلیل حقوقی که در قانون ایران به آن تعلق میگیرد و اثبات مشروعیت این حقوق با استناد به فقه امامیه میپردازد.
- موضوعشناسی ایده برداری، استادی، کاظم، قم: تولید و نشر کتاب ارزشمند، چاپ یکم، 1399، 160 صفحه، رقعی.
این اثر از چهار فصل تشکیل شده است. فصل اول: موضوعشناسی ایده برداری؛ فصل دوم: انواع ایده و حالات آن؛ فصل سوم: انواع ایده برداری؛ فصل چهارم: انواع حقوق ایده.
- مبانی حقوق مالکیت معنوی؛ یوسفوند، محمود، تهران: نشر خرم، چاپ یکم، 1385 شمسی، 256 صفحه، وزیری.
حقوق مالکیت معنوی جزء مباحث جدید و پرسشهای نوپیدای فقه و قانون است اما دارای مبانی فقهی و قانونی است. این کتاب تحت همین عنوان جهت شناساندن دیدگاههای گوناگون فقها و حقوقدانان پیرامون حقوق معنوی نگارش یافته و هدف از تألیف کتاب آن است که بتواند با نگاه به فقه و قوانین موضوعه ضمن استخراج مبانی این حقوق از دارندگان حق حمایت به عمل آید.
- چشماندازی فقهی حقوقی مالکیتهای معنوی و فکری با تأکید بر دیدگاه امام خمینی؛ عربیان، جواد، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ یکم، 1390 شمسی، 252 صفحه، وزیری.
حقوق مالکیتهای فکری از جمله مباحث مستحدثه فقهی و حقوقی است که در سالهای اخیر باتوجهبه پیشرفتهای علمی و صنعتی در عرصههای مختلف بهویژه در حوزه تألیف و نشر مورد توجه محققان و علمای فقه و حقوق واقع شده است. کتاب حاضر میکوشد حقوق مالکیتهای معنوی و فکری را در ابعاد مختلف آن منجمله مالکیتهای ادبی و هنری و مالکیتهای صنعتی از منظر حقوقی و بخصوص از نظرگاه فقهی با تأکید بر دیدگاههای امام خمینی تبیین نماید.
ب: کتابهای عربی
- حمایة الملکیة الفکریة فی الفقه الاسلامیة، الغامری، ناصر بن محمد بن مسیری، قاهره: دار ابنالجوزی، چاپ یکم، 1428ق، 126 صفحه، رقعی.
این کتاب حاوی یک مقدمه، چهار فصل و سه ضمیمه است. فصل اول، در مورد مالکیت فکری است. فصل دوم، ماهیتشناسی مالکیت فکری است. فصل سوم، انواع مالکیت فکری و حقوق مترتب بر آنها را بررسی کرده است و فصل چهارم، حمایتهای شرعی، قانونی و علمی از مالکیت فکری را مورد بررسی قرار داده است. در بخش ضمائم نیز اولین ضمیمه تصمیم شورای فقهی اتحادیه جهانی مسلمانان در مکه مکرمه ذکر شده است و در ضمیمه دوم نیز تصمیم شورای فقهی اتحادیه جهانی مسلمانان در جده و ضمیمه سوم نیز فتوای هیئت علمای عربستان سعودی ذکر شده است.
- الحقوق الفکریة؛ دراسة بین الشریعة والقانون، البهادلی، شیخ جواد احمد، بیروت: دار المؤرخ العربی، چاپ یکم، 2011 میلادی، 478 صفحه، وزیری.
این کتاب در قالب یک مقدمه، سه فصل و یک خاتمه تنظیم شده است. فصل اول، به بررسی حقوق مالکیت فکری، ریشههای تاریخی و بعد تصوری آن پرداخته است. فصل دوم، محورهای پژوهش تطبیقی در فقه و قانون را مورد بررسی قرار داده است. فصل سوم نیز، دلایل موافقان و مخالفان حقوق مالکیت فکری را به بررسی گرفته است. خاتمه نیز حاوی نتیجهگیری بحث و پیشنهادات نویسنده است.
- ادلة الحقوق التألیف و شروطها، احداش، محمدعلی، بیروت: دار ابن حزم، چاپ یکم، 2014 میلادی، 254 صفحه، وزیری.
این کتاب در شش فصل تدوین شده است. فصل اول، تعریف حق و انواع آن؛ فصل دوم، اصطلاحات مربوط به تعریف حق؛ فصل سوم، دلایل کپیرایت در کتاب و سنت؛ فصل چهارم، دلایل عرفی حق تألیف؛ فصل پنجم، محدودیتهای کپیرایت؛ فصل ششم، اشکالات کپیرایت.
- الحق المالی للمؤلف فی الفقه الاسلامی و القانون المصری؛ عبدالسمیع، عبدالوهاب، قاهره: مکتبة وهبة، چاپ یکم، 1988 میلادی، 203 صفحه، وزیری.
این کتاب در سه باب تنظیم و تدوین شده است. باب اول، میزان مشروعیت حق؛ باب دوم، طبیعت حق مالی مؤلف و اختصاصات و چالشهای آن؛ باب سوم: حمایت از حقوق مؤلفین.
- عقد النشر فی الفقه الاسلامی و القانون المدنی؛ عبدالجواد، محمودعلی، قاهره: دارالکتب القانونیة، الطبعة الاولی، 2010، 502 صفحه، وزیری.
کتاب در سه باب تنظیم شده است که هرکدام چندین فصل دارد: مقدمه: تاریخچه ایجاد حق انتشار در فقه اسلامی و قانون مدنی؛ باب اول: تعریف عقد نظر و خصوصیات آن در فقه اسلامی و قانون مدنی؛ باب دوم: التزامات ناشر در فقه اسلامی و قانون مدنی.
- الحق الادبی للمؤلف فی الفقه الاسلامی والقانون المقارن؛ النجار، عبدالله مبروک، ریاض: دارالمریخ، الطبعة الاولی 1420 ه.ق، 488 صفحه، وزیری.
کتاب در سه باب تنظیم شده است که هرکدام چندین فصل دارد: مقدمه: تاریخچه ساختارهای حمایت از حق معنوی مؤلف؛ باب اول: تعریف حق ادبی و وضعی مؤلف در فقه شیعه و سنی؛ باب دوم: ابزارهای حمایت از حق ادبی و وضعی در فقه شیعه و سنی.
- حقوق الاختراع والتألیف فی الفقه الاسلامی؛ الشهرانی، حسین بن معلوی، ریاض: دار طیبة للنشر و التوزیع، الطبعة الاولی، 1425 ه.ق، 666 صفحه، وزیری.
این کتاب در دو بخش حقوق ادبی و حقوق مالی، با رویکرد علمی و تطبیقی تدوین شده است. همچنین فتاوای فقهای اهلسنت پیرامون هر یک از مباحث ذکر گردیده است.
- الحمایة الشرعیة والقانونیة لبرامج الحاسب الآلی؛ دراسة مقارنة بین الفقه الاسلامی والقانون المدنی، محمدعبدالوهاب، محمدحسن، قاهره: دار السلام الطبعة الاولی، 2010، 520 صفحه، وزیری.
شاید نکته تمایزدهنده این کتاب با سایر کتبی که پیرامون حقوق معنوی نگاشته شدهاند، اختصاص آن به بحث از مباحث مالکیت فکری برنامههای حسابداری است؛ چه حقوق تولیدکنندگان آن و چه قراردادهایی که برای واگذاری این برنامههای منعقد میشود. مباحث دیگری مانند کپی بدون مجوز نیز هم از منظر فقهی و هم از منظر حقوقی، واکاوی شده است.
- حقوق و التزامات المؤلف فی عقد النشر من منظور الفقه الاسلامی و قانون حمایة الملکیة الفکریة؛ محمدبودی، حسن محمد، قاهره: دارالکتب القانونیة، الطبعة الاولی، 2011، 160 صفحه، وزیری.
کتاب حاوی یک مقدمه و سه فصل است: فصل اول، تعریف عقد نشر و بیان ارکان آن؛ فصل دوم، حقوق مؤلف در عقد نشر؛ فصل سوم: التزامات مؤلف در عقد نشر؛ خاتمه: اهم نتایج بحث.
- موقف الشریعة الاسلامیة من النسخ غیر المشروع لبرامج الحاسب الالکترونی؛ محمدبودی، حسن محمد، قاهره: دارالکتب القانونیة، الطبعة الاولی، 2011، 200 صفحه، وزیری.
این کتاب نیز که به مباحث فقهی و حقوقی برنامههای حسابداری میپردازد، شامل مباحث زیر است: مقدمه، تعریف نرمافزار حسابداری و نظر شریعت اسلام پیرامون آن و اقسام سهگانه آن؛ فصل اول: اصول حمایت از نرمافزارهای حسابداری از منظر شریعت اسلامی و اقسام سهگانه آن؛ فصل دوم، رابطه کپی غیرمجاز برنامههای حسابداری با جریمه سرقت و اقسام دوگانه آن.
