معاون پژوهش مدرسه اسلامی هنر:
برای پی بردن به حرمت شرعی غنا باید به مصداق و عرف روز توجه کرد
جناب دکتر همازاده معاون پژوهش مدرسه اسلامی هنر گفت: بسیاری موضوعات مانند غنا، عرفی‌اند و حقیقت شرعیه ندارند لذا برای پی بردن به حرمت شرعی آن‌ها باید به مصداق و عرف آن روز توجه کرد.
برنامه “ارغنون” رادیو گفت‌وگو ویژه سی و پنجمین جشنواره بین المللی موسیقی فجر با موضوع بررسی مرز حرمت در موسیقی از نگاه اسلام و با حضور حجت الاسلام دکتر مهدی همازاده ابیانه معاون پژوهش مدرسه اسلامی هنر و عضو هیئت علمی انجمن حکمت و فلسفه از محل فرهنگستان هنر به روی آنتن رفت.
حجت الاسلام همازاده در مقدمه با بیان اینکه غنا کلید واژه و محدوده حرام از موسیقی است گفت: البته این به معنای حرام بودن همه مصادیق موسیقی نیست مانند اینکه خواندن شعر در شب جمعه یا در مسجد کراهت دارد اما شعر کلا مکروه نیست بنابراین وقتی از غنا صحبت می‌کنیم راجع به محدوده و مرز حرمت بحث می‌کنیم نه راجع به تمامیت موسیقی.
وی افزود: موسیقی را می‌توان بنا به دیدگاه بسیاری از فقها بسته به نوع استفاده از آن محل بحث حکم شرعی قرار داد. یعنی موسیقی می‌تواند مصادیق مستحب و حتی واجب هم پیدا کند و حتی برخی مجتهدین معاصر بر اساس روایت “ان الله جمیل یحب الجمال” هنر را فی نفسه نه تنها مباح بلکه مستحب می‌دانند.
معاون پژوهش مدرسه اسلامی هنر با بیان اینکه هیچ تردیدی در حکم حرام بودن غنا وجود ندارد گفت: روایات مختلفی در این خصوص وجود دارد و همه علما نیز بر آن اجماع دارند اما در تعریف موضوع غنای حرام اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد.
حجت الاسلام همازاده یادآور شد: تعاریف مختلف غنای حرام از دوره علامه حلی به بعد مطرح شده و مرحوم نراقی نیز تعاریف 12 گانه را نقل کرده است. مرحوم نراقی در قرن سیزدهم اینگونه از موضوع نتیجه‌گیری کرده صدای مشتمل بر طرب انگیز بودن و در گلو رفت و آمد شدن غنای حرام است. برخی فقها نیز مناقشات را ادامه دادند و محقق اردبیلی نیز مطرح کرده که واژه “طرب” معنا و معیار واضح و روشنی ندارد.
وی با اشاره به نقل قول‌های مختلف فقها در معناکردن طرب گفت: به عنوان مثال خلیل در کتاب ” العین” واژه “طرب” را به معنای برطرف کردن اندوه و جایگزین کردن شادی معنا کرده و مسلم است که بر اساس این تعریف حرمت شرعی ندارد. ابن‌منظور نیز در لسان العرب “طرب” را به معنای شادی یا اندوه می‌داند که قطعاً اینها نیز حرام نیستند.
عضو هیئت علمی انجمن حکمت و فلسفه اظهار کرد: بسیاری موضوعات مانند غنا، عرفی‌اند و حقیقت شرعیه ندارند لذا برای پی بردن به حرمت شرعی آن‌ها باید به مصداق و عرف آن روز توجه کنیم و کار به شدت تخصصی است.
حجت الاسلام همازاده با بیان اینکه موسیقی و مجسمه سازی در دوره کنونی به عنوان هنر موضوعیت دارند و یک حرفه محسوب می‌شوند افزود: این مسائل در دوره ائمه به عنوان هنر وجود نداشته و آن چیزی که محل اشاره امام درباره غنا هست شاید مربوط به مجالسی بوده که بنی‌امیه و بنی‌عباس با حضور آوازه خوان‌ها و اختلاط زن و مرد و شرب مسکرات برپا می‌کردند و در آن اشعاری خوانده می‌شد که بسترساز میل به فحشا و زنا بود لذا شارع در این بستر تاریخی غنا را حرام می‌دانست.
وی همچنین به روایتی از امام رضا (علیه السلام) در این‌باره اشاره و بیان کرد: ریان‌بن‌صلت از حکم غنا سوال می‌کند و حضرت هم می‌فرماید این موضوع را از امام باقر (علیه السلام) پرسیدند و فرمودند وقتی خداوند بین حق و باطل مرز گذاشت غنا کجا قرار گرفت؟ او جواب می دهد که در بخش باطل و امام هم می‌فرمایند: پس خودت حکمش را گفتی. بنابراین امام حکمش را به عرف واگذار می‌کند.
حجت الاسلام همازاده متذکر شد: روایاتی نیز درباره مستثنیات غنا وجود دارد به عنوان مثال می‌گویند در شب اول عروسی البته به شرط عدم اختلاط زن و مرد و در عید فطر ایرادی ندارد. غالب فقها نیز قائل به این موضوع هستند که غنا کارکرد عرفی دارد ضمن اینکه ما با مراجعه به متون آن دوره در می‌یابیم که غنا ناظر بر مجالس خاص بوده و با کارکرد خاصی صورت می‌گرفت.
