نشست خبری سومین همایش ملّی فقه هنر که دو نوبت پیشین این همایش در سال‌های 94 و 96 سابقه دارد، در روز شنبه سی ام شهریورماه در مدرسه اسلامی هنر برگزار شد.
آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست – دبیر علمی همایش – در این کنفرانس خبری با اشاره به این‌که دو همایش قبلی به پژوهش‌های فقهی و حقوقی در موضوعات کلّی هنر پرداخته شده، افزود از همایش سوم بنا بر این است که به فقه تعیّنات هنری ورود کرده و برای نمونه در همایش پیش رو، «فقه سینما و تئاتر» را مد نظر قرار داده‌ایم. ایشان ضمن تبیین گستره وسیع اثرگذاری سینما و برخی مسائل فقهی – حقوقی پیرامون آن، ورود کارشناسانه و علمی و فارغ از حواشی و جنجال‌ها را برای سینما و تئاتر کشور، لازم و مفید دانست. وی با تأکید بر ضرورت حفظ رویکرد پژوهشی و روزآمد در این تحقیقات، افزود: قاعدتاً در همایش‌های بعدی می‌تواند فقه موسیقی، فقه معماری، فقه هنرهای تجسّمی، فقه ادبیات و … نیز به صورت جداگانه مورد بحث و مداقّه قرار گیرد.
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه اظهار داشت: خاصیت ورود به فقه تعیّنات و مدیوم‌های هنری اینست که نیاز به حضور و مشارکت جدّی‌تر هنرمندان در هر حوزه خاص خواهد بود و در همایش سوم نیز طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته، از سینماگران عزیز در کنار پژوهش‌های فقهی – حقوقی و نیز در مباحث موضوع‌شناسی استفاده خواهد شد.
سپس حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سیدمحمدحسین نواب به بیان زمان‌بندی عملیاتی برگزاری همایش پرداخت که چکیده مقالات – حاصل فراخوان عمومی و سفارش به اساتید – تا نیمه آذر دریافت خواهد شد و برگزیده آن‌ها پس از ارزیابی، در کتابچه چکیده مقالات منتخب در روز همایش (هفته آخر دیماه) منتشر می‌شود. مقالات برجسته نیز در روز همایش توسّط نویسندگان آن‌ها ارائه خواهد شد. همچنین فرصت ارسال متن نهایی مقالات برگزیده تا نیمه اردیبهشت‌ماه سال آتی است که بعد از طی فرآیند ارزیابی و آماده‌سازی بر چاپ، در قالب کتاب مجموعه مقالات منتشر خواهد شد. ایشان در ادامه افزود: همایش ملّی فقه هنر به صورت دوسالانه برگزار می‌گردد که یک سال، به برگزاری همایش و سال بعد به چاپ و رونمایی کتاب مجموعه مقالات آن اختصاص دارد.
مدیر مدرسه اسلامی هنر ضمن تشکر از رهبر معظم انقلاب به دلیل حمایت و تشویق خاص از این همایش، و نیز وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به دلیل پشتیبانی مادی و معنوی از آن، سازمان سینمایی وزارت ارشاد و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات را به عنوان تأمین‌کنندگان مالی همایش سوم معرفی کرد. وی رونمایی کتاب مجموعه مقالات همایش اوّل توسط وزیر وقت فرهنگ و ارشاد – آقای دکتر صالحی امیری – و رونمایی از کتاب مجموعه مقالات همایش دوم توسط وزیر محترم کنونی – جناب آقای دکتر صالحی – را نشانه‌ای از وزانت و اهمیت آثار منتشر شده در این همایش دانست که به همراهی و توجّه جدّی مسئولین سینمایی به همایش سوم (ویژه فقه سینما و تئاتر) منجر شده است.
این مدرّس فلسفه هنر در انتها تأکید کرد پژوهش‌های کارشناسانه فقهی حقوقی در حوزه هنرهای نمایشی می‌تواند به سود سینما و تئاتر کشور ختم شود و برخی نابسامانی‌ها در این حوزه، ناشی از عدم شفافیت حکم فقهی حقوقی است. وی برای نمونه به فیلم رستاخیز اشاره کرد که اختلاف فتاوا باعث نمایش آن در کشور عراق و منع اکران آن در ایران گردید و عملاً در دو کشور شیعی با یک محصول سینمایی، به دو شکل کاملا متفاوت برخورد شد. حاصل این تفاوت نیز ضرر مالی به حامی فیلم و ضربه روحی به سازنده آن بود. طبیعتاً در چنین شرایطی، فیلمسازان مطرح ترجیح خواهند داد در موضوعاتی دیگر فیلم بسازند که درد سر بسیار کمتر و آورده مالی بیشتری دارد. لذا در نهایت سینمای دینی لطمه خواهد خورد و انگیزه برای ساخت اثر در این حوزه پایین خواهد آمد.
ایشان همچنین موضوع سانسور و ممیّزی را به عنوان یکی از محورهای 25 گانه فراخوان مقالات همایش سوم فقه هنر مورد توجه قرار داد و افزود: سانسور قاعدتاً در فقه ما طریقیت دارد و نه موضوعیت. در نتیجه اگر سانسور برخی صحنه‌های یک فیلم به انتشار آن در فضای مجازی و بازدید چند برابر بینجامد، نقض غرض خواهد بود. بنابراین لازم است پژوهش‌های فقهی و حقوقی با دقّت و جامعیت در این باره تعیین تکلیف کنند.
برخی از محورهای فراخوان مقالات سومین همایش فقه هنر، ذیل دو کلان محور “فلسفه فقه هنرهای نمایشی” و “فقه آثار و رفتار در هنرهای نمایشی” عبارتند از:
1-فلسفه فقه هنرهای نمایشی؛ شامل: روش‌شناسی (توصیفی و هنجاری) فقه هنرهای نمایشی، مبانی اخلاقی فقه سینما (با تأکید بر شوک‌درمانی در موضوعاتی مانند سکس و خشونت)، اقتضائات درام و محدودیت بازنمایی امر دینی (دین در دام درام؟)، امکان و مطلوبیت بازنمایی عوالم فرامادّی در مدیوم فیلم (از منظر وهن امر قدسی)، فیلم به مثابه ابزار یا زبان (نسبت گرامر با انتقال معنا)، …
2-فقه آثار و رفتار در هنرهای نمایشی، شامل: تخیّل و قصه‌پردازی داستان‌های دینی با رویکرد نمایشی، چهره‌پردازی و اجراء نقش اولیاء و معصومین در فیلم و تئاتر، استفاده از کلاه گیس برای خانم‌ها در هنرهای نمایشی، تزیین و آرایش خانم‌ها در مواردی که لازمه نقش است، تصویرسازی مجازی/ دیجیتال برای تماس و ارتباط خصوصی بین زن و مرد، موضوعیت یا طریقیت سانسور و ضوابط ممیّزی، حکم سرقت ادبی و هنری از تولیدات نمایشی، حق کپی‌رایت و مالکیت معنوی در آثار سینمایی، به کارگیری کودکان در نقش‌های ناهنجار از منظر مصلحت کودک، مسئولیت هنرمنر نسبت به آثار و تبعات تولیدات سینمایی بر مخاطبان، شرایط و ضوابط وقف برای تولیدات سینمایی، نمایش شخصیت‌ها و متعلّقات ایشان در سینمای مستند بدون اجازه آن‌ها
نشست خبری همایش سوم فقه هنر که در روز شنبه سی ام شهریورماه و در مدرسه اسلامی هنر برگزار می‌شد، با پرسش و پاسخ‌های خبرنگاران با دبیر علمی همایش و مدیر مدرسه اسلامی هنر به پایان رسید.
